Recensie: De duistere kant van de medische wereld

Het gerecenseerde boek

De blauwe tonen

Auteur: Anne Cathrine Bomann
Vertalers: Ingrid Hilwerda en Janke Klok
Uitgeverij: Signatuur

Het hart van Elizabeth is gebroken als haar zoontje overlijdt aan een ernstige hartafwijking. Een aantal jaar later ontwikkelt het farmaceutische bedrijf waar ze werkt als eerste ter wereld een pil om langdurige rouw en verdriet te genezen. Professor Thorsten Gjeldsted, die de werking ervan onderzoekt aan de universiteit van Aarhus, denkt dat de data gemanipuleerd worden om een nare bijwerking van het medicijn te maskeren. Samen met twee studenten probeert hij te achterhalen wie erachter zit en wat er aan de hand is.

Over de auteur
Anne Cathrine Bomann is auteur, psychologe en voormalig twaalfvoudig Deens kampioen tafeltennis. Eerder schreef Bomann poëzie en een handboek over jongeren en schizofrenie. De vertaalrechten van haar debuutroman Agathe werden aan 29 landen verkocht. Het boek was een internationale bestseller en ontving verschillende prijzen.

Medisch-psychologische roman vertoont dystopische ondertonen ****

Door: Eline van der Boog

Elisabeth merkt dat ze na de vroege dood van haar zoon Winter is vastgelopen in haar rouwproces. Ze laat de slaapkamer van de vijfjarige intact, barst uit in woede tegen vrienden die het goed bedoelen en zondert zich steeds meer af. Als onderzoeksleider bij het Deense farmaceutische bedrijf Danish Pharma, besluit ze mee te werken aan een nieuw project dat een pil (Callocaïne) ontwikkelt tegen langdurige rouw en verdriet. In Blauwe tonen van Anne Cathrine Bomann volg je dit proces van een wetenschappelijk idee naar een geneesmiddel dat op de reguliere markt verkrijgbaar is. Daarnaast neemt het verhaal de lezer mee in het leven van psychologiestudenten Shadi en Anna. Ze willen allebei afstuderen op rouwverwerking aan de universiteit van Aarhus, en doen dit uiteindelijk onder begeleiding van professor Thorsten Gjelsted.

Behalve lesgeven en het begeleiden van studenten, is Thorsten verbonden aan het veelbelovende project van Elisabeth. Een pil die rouw geneest klinkt als dé oplossing om het loslaten van legio negatieve emoties in de nabije toekomst te vergemakkelijken. Wanneer hij een van zijn participanten uit de experimentele groep spreekt, schrikt hij echter van diens gedrag. Thorsten krijgt het vermoeden dat er met de data is geknoeid – mogelijk om een ongewenste bijwerking van Callocaïne te maskeren. Samen met Shadi en Anna gaat hij op onderzoek uit. Voor Blauwe tonen haalde Bomann inspiratie uit de beslissing om (complexe) rouw in Denemarken als diagnose in te voeren, zoals een langdurige rouwstoornis recentelijk ook in de DSM-5 werd opgenomen. Bomann werkt in het dagelijks leven als psychologe. Ze was meervoudig kampioene tafeltennis en debuteerde in 2017 met de roman Agathe.

De veelzijdige toepassingen van Callocaïne en de ontwrichtende gevolgen van rouw worden sterk uitgewerkt aan de hand van vier verhaallijnen. De hoofdstukken worden afwisselend verteld vanuit Elisabeth, Thorsten, Shadi en Anna. Alle vier hebben ze iets met een bepaalde vorm van rouw te maken. Elisabeth verloor haar kind dat aan een ernstige hartafwijking leed, Thorsten is gescheiden en mist zijn zoon Andreas die aan het backpacken is. Shadi verwerkt een gebroken hart en Anna probeert niet aan haar overleden moeder te denken door haar rouwende vader te negeren en een affaire te beginnen met juriste Siri. Blauwe tonen is uit het Deens vertaald door Ingrid Hilwerda en Janke Klok. Bomann schrijft weliswaar vlot, maar de personages en gebeurtenissen worden erg klinisch beschreven waardoor ze op afstand blijven van de lezer. Het is voornamelijk het verhaal dat de lezer verder in de greep krijgt naarmate de plot meer dystopische ondertonen gaat vertonen.

Het is bekend dat de farmaceutische industrie vol met regels en wetgevingen zit. Tegelijkertijd is die wereld gehuld in mysterie. Bomann schrikt er dan ook niet voor terug om enkele gevoelige zaken aan te kaarten. Het geknoei met de onderzoeksresultaten in de verschillende testfasen van een geneesmiddel en het gemak waarmee met behulp van statistische programma’s data wordt gemanipuleerd, zijn schrijnend om te lezen. Hoe ethisch verantwoord is het om een pil tegen rouw op de markt te brengen als het tegelijkertijd mogelijk het empathisch vermogen van gebruikers aantast? Bomann zet de lezer aan het denken over wanneer er sprake is van een psychische stoornis waarbij medicinaal moet worden ingegrepen en wanneer het een staat is van 'zijn' dat op eigen kracht moet worden doorleefd. Blauwe tonen is een rake, psychologische roman over de duistere kant van de medische wereld waarin het de vraag is of het welzijn of het eigenbelang van mensen voorop staat.

Meer medische werelden