Recensie: de kracht van de natuur en de impact van eenzaamheid

Emma Stonex werkte als redacteur voordat ze fulltime schrijver werd. Ze woont in Bristol met haar gezin. De lichtwachters is haar debuutroman onder eigen naam.

Recensie: Sublieme beschrijving van natuur en eenzaamheid ****

Door Marvin Olbrechts

De vuurtoren van Cornwall is een van de vele rond de kusten van Engeland. Hij staat een eind van het land vandaan en is alleen per boot bereikbaar. Arthur, Bill en Vincent zijn drie vuurtorenwachters. Ze verblijven samen maandenlang in eenzaamheid in de toren, tot ze zouden worden afgelost. Wanneer schipper Jory daar in 1972 arriveert, blijken de drie spoorloos verdwenen. De toegangsdeur is langs binnen vergrendeld, de tafel is gedekt voor twee, de twee klokken staan stil op precies hetzelfde tijdstip. Hun verdwijning blijft een onopgelost mysterie. Twintig jaar later besluit Dan Sharp er een boek over te schrijven en probeert hij uit te vissen wat er precies gebeurd is.

Emma Stonex is geen nieuweling, en toch is De lichtwachters haar debuut. Na gewerkt te hebben als editor en te hebben geschreven onder een pseudoniem, is dit namelijk de eerste keer dat ze haar eigen naam aan een roman verbindt. Een schot in de roos, want sinds de verschijning ervan dit voorjaar, zijn de vertaalrechten al aan meer dan twintig landen verkocht. Ook Raynor Winn, auteur van het bijzonder lezenswaardige Het zoutpad, verklaarde zich al fan. De Nederlandse vertaling lag in handen van Harm Damsma en Niek Miedema.

De lezer krijgt door deze wisselende perspectieven en vertelvormen meer inzicht in wat werkelijk gebeurde dan de personages zelf, en komt tegelijk heel wat te weten over de verhoudingen tussen de drie gezinnen, die daar niet los van staan.

Het idee op zich is niet origineel. Hiervoor baseerde Stonex zich op de waargebeurde verdwijning van drie vuurtorenwachters in 1900 op het Schotse eilandje Eilean Mòr. Het verdere verhaal, inclusief hoofd- en nevenpersonages, komt uitsluitend uit de pen van de auteur. Ze neemt van bij aanvang haar tijd om het verhaal gestalte te geven. De langzame start is erg sfeervol en de dreigende aanwezigheid van de zee nabij de vuurtoren is van meet af aan sterk voelbaar. De langgerekte introductie van de personages steunt voornamelijk op hoe ieder van hen de gebeurtenissen beleeft of heeft beleefd, en ook daarna gaat het boek op dit elan verder. Het geheimzinnige mysterie achter de verdwijning is daar ondergeschikt aan en nieuwsgierigheid naar de ontknoping mag daarom niet de enige reden zijn om dit boek te lezen.

Alle personages krijgen beurtelings de rol van verteller. Dat zijn voornamelijk de drie vuurtorenwachters en hun vrouwen. Soms gebeurt dat in de eerste persoon, soms in de derde. De lezer krijgt door deze wisselende perspectieven en vertelvormen meer inzicht in wat werkelijk gebeurde dan de personages zelf, en komt tegelijk heel wat te weten over de verhoudingen tussen de drie gezinnen, die daar niet los van staan. Echt spannend wordt het nooit, maar dit is immers geen thriller en daarom stoort dat niet. De voelbare dreiging komt voornamelijk van de zee en de natuurelementen, die diep in het verhaal verankerd zitten en verder sterk tot uiting komen in de uitgebreide woordenschat waarmee de auteur het water en het weer beschrijft. Daarbovenop weet Stonex het overweldigende gevoel van eenzaamheid dat maanden afzondering op een vuurtoren teweegbrengt, met verve over te brengen.

'Golven tuimelden, witte stormkoppen braken, vlokschuim vloog op van het hectische wateroppervlak. Bliksemschichten reten het kolkende duister uiteen, de zee zwart, de hemel zwart, de oceaan bulkend en bruisend. Zijn Maiden trilde onder het aanvalsgeweld, en het schuim spatte donderend op, van haar voet tot aan haar lichthuis.'

De auteur gebruikt een aantal keren mystieke ervaringen in een poging het verhaal spannender en mysterieuzer te maken. Ze versterken ons begrip van wat eenzaamheid met geestelijke gezondheid doet, maar ze verstoren het verhaal en laten de lezer de grip erop verliezen. Het aantal perspectieven ligt te hoog voor deze hoeveelheid bladzijden, waardoor echt voeling met de personages krijgen lastig is. De overdadig aanwezige fragmenten uit 1992 zijn helaas de minst interessante. Hierdoor verliest het verhaal een stuk aantrekkingskracht en wordt de belofte van een aantrekkelijk mysterie niet waargemaakt. Hoe Stonex de kracht van de natuur en de impact van eenzaamheid weet te grijpen, legitimeert dan weer onweerlegbaar het internationale succes van dit boek.