Recensie: De lezer dient de blik bij ieder hoofdstuk opnieuw scherp te stellen

Iris Wolff (1977) werd geboren in Roemenië en verhuisde als kind naar Duitsland. Ze studeerde taal en literatuur, religie en kunst, en publiceerde drie eerdere romans die veel lof oogstten en waarmee ze meerdere literaire prijzen won. De onscherpte van de wereld werd genomineerd voor de Deutscher Buchpreis 2020, de Bayerischen Buchpreis 2020 en Wilhelm Raabe-Literaturpreis 2020 en won de Solothurn Literaturpreis 2021. Iris Wolff is lid van de internationale Exil-PEN.

Recensie: Handmatig scherpstellen op een bewogen familiegeschiedenis ***

Door Eline van der Boog

Gedurende de twintigste eeuw verspreidde het communisme zich razendsnel over Europa. De onscherpte van de wereld van Iris Wolff speelt zich af in Roemenië waar het dictatoriale regime van Ceaușescu vanaf eind jaren 60 de scepter zwaait. Zelfs in een dorpje op het Roemeense platteland is de spanning van de regering voelbaar. Hier wordt Samuel geboren, de zoon van Hannes en Florentine. De jongen groeit op als enig kind van de dominee en zijn vrouw, en staat eigenzinnig in het leven. Wanneer hij ouder is krijgt hij een relatie met Stana, de dochter van een spion van de geheime dienst van de Roemeense Securitate. De hoop op een beter leven in het vrije Westen lonkt. Ondanks zijn liefde voor Stana, neemt Samuel het risicovolle besluit om samen met zijn vriend Oz het communistische Roemenië te ontvluchten.

De onscherpte van de wereld is de vierde roman van Wolff. Het boek sleepte meerdere nominaties in de wacht en won uiteindelijk de prestigieuze Solothurn Literaturpreis 2021. Reden genoeg om dit werk – als het enige van Wolff tot nu toe – naar het Nederlands te vertalen. In De onscherpte van de wereld smeert Wolff de levensloop van Samuel uit over zeven hoofdstukken. Verrassend genoeg loopt deze rode draad niet recht door het verhaal. Deze vertakt zich na ieder hoofdstuk waardoor de lezer telkens een nieuw perspectief voorgeschoteld krijgt. Zo komen Samuels muzikale vader Hannes en zijn oma Karline aan het woord, en reizen we mee met Benedikt en zijn geliefde Lothar. Wolff laat op die manier meerdere generaties aan bod komen die een tijdsperiode van zo’n dertig jaar beslaan: van de jaren 70 tot na de Roemeense Revolutie en de val van het Oostblok.

De schrijfstijl van Wolff is zorgvuldig, poëtisch en rijk aan metaforen die door Chiara Tissen prachtig zijn vertaald vanuit het Duits:

'De wijnranken zagen eruit of ze met meel bestoven waren. Vaalwit als de papieren huid van een jongen. Roest vrat geduldig aan het ijzeren hek. De kastanjebomen reikten tot aan het dak van de kerk. Een wolk was aan de toren blijven hangen.'

Wolff neemt de tijd om dit soort stillevens te schetsen, en wisselt ze af met innerlijke overpeinzingen en de verschrikkingen van het communistische regime: hongersnood, onderdrukking en de anti-abortuswet. Ondanks dat er in het boek veel gebeurt, mist het toch enige spanning. De personages – die echter wel divers zijn – komen nauwelijks tot leven, en Samuel is uiteindelijk niet zo intrigerend als Wolff de lezer aan het begin doet geloven.

De meanderende hoofdstukken in De onscherpte van de wereld sluiten niet op elkaar aan. Wolffs keuze om het verhaal niet-lineair te schrijven vraagt om aandachtig lezen. De lezer dient de blik bij ieder hoofdstuk opnieuw scherp te stellen. Als dit lukt, ontvouwt zich een familiegeschiedenis die als een ingewikkelde puzzel in elkaar klikt. Lukt dit niet, dan blijft de lezer achter met niets meer dan een troebele blik. Zonde, want Wolff weet als Roemeense vluchteling als geen ander waar ze in dit boek over schrijft.