Recensie: Een belangrijke, tijdloze roman

Het gerecenseerde boek

Verbonden

Auteur: Octavia E. Butler
Vertaler: Ine Willems
Uitgeverij: Signatuur

Na haar 26e verjaardag te hebben gevierd in Californië in 1976, belandt Dana plots op onverklaarbare wijze op een plantage in Maryland. Het is 1815. Omdat ze Zwart is, wordt Dana er als een tot slaaf gemaakte vrouw beschouwd.

In Maryland ontmoet ze Rufus voor het eerst: hij ligt in het water en als Dana niet ingrijpt, zal hij verdrinken. Ze redt zijn leven en dat zal keer op keer gebeuren. Geen van beiden begrijpt Rufus’ macht om haar op te roepen als hij in gevaar is, noch de betekenis van de banden die hen binden. Hoe vaker Dana hem redt, hoe meer ze zich ervan bewust is dat haar eigen leven misschien voorbij zal zijn, voordat het zelfs nog maar is begonnen.

Dit is het buitengewone verhaal van twee mensen; verbonden door bloed, gescheiden door zoveel meer dan de tijd.

Over de auteur
Octavia Butler (1947-2006) was een wereldberoemde Amerikaanse schrijver van vele baanbrekende romans. Ze was een pionier: met haar boeken veranderde ze in de vroege jaren zeventig de sciencefictionwereld die op dat moment gedomineerd werd door witte mannelijke auteurs. Butlers dystopische romans onderzoeken thema’s als zwart onrecht, vrouwenrechten, de opwarming van de aarde en politieke ongelijkheid.

Tijdloos tijdreizen met belangrijke thema’s *****

Door: Evelien Walravens

Octavia E. Butler (1947-2006) was een belangrijke auteur binnen de sciencefictionliteratuur en een van de weinigen van Afro-Amerikaanse afkomst binnen dit genre. De roman Verbonden uit 1979 betekende haar grote doorbraak. Omdat het nu wordt verfilmd, wordt het eindelijk ook tijd voor een Nederlandse vertaling door Ine Willems. Butler won verschillende prijzen voor haar werk, waaronder een Hugo Award, een Nebula Award en de belangrijke MacArthur Genius Grant en PEN West Lifetime Achievement Award.

Op onverklaarbare wijze belandt Dana, die net haar 26e verjaardag heeft gevierd, vanuit Californië in 1976 op een plantage in Maryland in 1815. Dana is Zwart en wordt daarom als een slaaf beschouwd. Ze blijkt een band te hebben met Rufus, de Witte zoon van de plantagehouder en het lijkt erop dat ze hem moet redden. En dit gebeurt niet één keer, maar meerdere keren, als Rufus zich weer in de nesten heeft gewerkt. Ze begrijpen beiden niet hoe Rufus Dana kan oproepen vanuit het verleden en ook weten ze de reden hiervoor niet. Dana heeft echter al wel snel door dat ze Rufus wel móet redden omdat anders haar eigen bestaan ook niet meer vanzelfsprekend zal zijn.

Verbonden heeft een aantrekkelijke, vlot leesbare en eenvoudige schrijfstijl. Dit is te danken aan de gewoonte van Butler om haar verhalen obsessief te blijven herschrijven tot ze helemaal tevreden was. De voortreffelijke vertaling van Willems heeft hier zeker ook toe bijgedragen. Hierover schrijft zij zelf nog een toelichting aan het einde van het boek. Maar sla ook vooral het voorwoord van Fiep van Bodegom (schrijver voor De Groene Amsterdammer en redacteur bij literair tijdschrift De Gids) niet over. Hierin krijg je meer inzicht over wie Butler was en hoe zij in haar auteurschap stond.

De auteur gebruikt het instrument tijdreizen heel subtiel. Het gebeurt een aantal keren gedurende het boek, maar gaat bijna ongemerkt en daardoor is het geloofwaardig. Waarschijnlijk is dit ook een reden geweest voor de uitgever om het boek onder de noemer 'literatuur' op de markt te brengen en niet als een sciencefictionboek. Ergens is dat wel jammer, want Butler was toch echt een sciencefictionauteur, iets waar ze als kind al van droomde. Door het gebruik van deze tijdreis-kunstgreep kunnen de belangrijke thema’s als racisme, slavernij, genderongelijkheid en onderdrukking probleemloos vanuit het verleden naar het heden doorgetrokken worden.

In het heden van het boek, 1976, is er gelukkig al veel veranderd. Dana heeft een relatie met een witte man en hoewel de zus van haar partner Kevin die relatie nog niet kan goedkeuren, lijken ze een redelijk onbekommerd leven te leiden. Als Dana Kevin per ongeluk meeneemt naar het verleden zie je hoe gemakkelijk hij zich daar kan vestigen als Witte Man – iets wat hij zelf ook niet goedkeurt – maar dit gebeurt gewoon door de omgeving en de tijdgeest. Hiertegenover krijgt Dana wel steeds meer vat op Rufus, ze weet hem ondanks alles wat milder te stemmen als het de slaven op de plantage aangaat. En daarnaast begint Dana te begrijpen hoe het was om in slavernij te leven en waarom veel slaven dit gewoon voor lief namen.

'Ik zeg niet dat je uitschot bent. Ik vroeg hoe je het zou vinden als ze je zo noemden. Je vindt het duidelijk niet leuk. Ik vind het niet leuk als iemand me nigger of neger noemt.'
Hij staarde me met een diepe frons zwijgend aan alsof ik een vreemde taal sprak. Misschien sprak ik die ook wel.
'Waar wij vandaan komen is het onbeschoft en ronduit lelijk van witte mensen om zwarte mensen nigger of neger te noemen. En waar wij vandaan komen kunnen witte en zwarte mensen gewoon met elkaar trouwen.'

Het tijdreizen stelt de auteur in staat om de lezer anno nu met de neus op de feiten in zowel heden als verleden te drukken en die zullen zeker niet onberoerd raken. Butler heeft met Verbonden een belangrijke, tijdloze roman afgeleverd die hopelijk steeds meer gaat bijdragen aan wederzijdse acceptatie en begrip.

Meer heruitgegeven vrouwen van kleur