Recensie: Een boek dat optimisme uitstraalt en hoop biedt

Het gerecenseerde boek

De kinderen van Villa Emma

Auteur: Ivan Sciapeconi
Vertaler: Irene Goes
Uitgeverij: Xander Uitgevers

De jonge Natan stapt in 1942 met veertig andere Joodse kinderen uit de trein op het kleine station van Nonantola, Italië. Allemaal zijn ze op de vlucht geslagen voor de nazi’s, een tocht die hen langs Hamburg, Wenen en Ljubljana leidde. In het Italiaanse dorpje worden ze opgevangen in een verlaten villa en eindelijk lijkt het erop dat het ergste voorbij is. Hier zijn geen getto’s, geen gele sterren, geen nachtelijke razzia’s...

Maar toch is Natan niet zo makkelijk overtuigd. De herinnering aan zijn vader, die uit huis werd gehaald door de nazi’s, staat in zijn geheugen gegrift. Bovendien mist hij zijn moeder en broertje, die hij achter moest laten. Natan probeert sterk te zijn en er het beste van te maken.

Dan slaat het noodlot opnieuw toe: de nazitroepen trekken het Italiaanse dorp binnen en de kinderen van Villa Emma moeten halsoverkop een nieuwe ontsnapping organiseren. Maar deze keer zijn ze niet alleen. Deze keer is er een heel dorp dat voor hen vecht.

Over de auteur
Ivan Sciapeconi is basisschooldocent en schreef al diverse kinderboeken. Hij is lid van het bestuur van Foundation Villa Emma en had zo toegang tot het complete archief, dat hij gebruikte voor zijn onderzoek voor De kinderen van Villa Emma. Sciapeconi woont in Modena.

Waargebeurd en hoopvol: Villa Emma ****

Door: Isolde Boers

In 1942 stapt Natan samen met veertig andere Joodse kinderen uit de trein op het station van het Italiaanse dorpje Nonantola. De kinderen zijn afkomstig uit verschillende landen. Ze zijn allemaal op de vlucht voor de nazi’s. Ze hebben een treinreis langs de uithoeken van Europa achter de rug, een treinreis die begon in Hamburg en via Wenen en Ljubljana in Italië eindigde. In Nonantola worden de kinderen opgevangen in Villa Emma, een verlaten huis. Een tijd lijkt het rustig te zijn en zijn de kinderen veilig. Als na lange tijd de Duitse troepen het dorp bezetten moeten de kinderen halsoverkop vertrekken. Gelukkig worden ze geholpen door het hele dorp.

Bijzonder is dat De kinderen van Villa Emma een waargebeurde geschiedenis beschrijft. Ivan Sciapeconi, de auteur, heeft een fictief verhaal geschreven, gebaseerd op non-fictie. Hij heeft zich uitvoerig verdiept in de geschiedenis en op basis van diverse documenten, persoonlijke memoires en interviews op beeld zijn boek geschreven. Die mix van fictie en non-fictie voel je ook tijdens het lezen. Er zit een bepaalde afstandelijkheid in het verhaal, die je niet zo snel zou verwachten bij fictie. Het lukt daarom niet altijd goed om je helemaal onder te dompelen in het verhaal, als lezer kijk je echt toe vanaf de zijlijn.

Het boek is geschreven vanuit het perspectief van een leeftijdloos kind, in zijn nawoord geeft de auteur aan bewust niet een bepaalde leeftijd aan het kind gegeven te hebben. Het perspectief van het (jonge) kind verklaart waarom het verhaal soms wat fragmentarisch overkomt. Natan overziet het grote geheel niet goed. Hij mist zijn ouders en zijn broertje enorm. Zijn vader is door de nazi’s opgehaald en ze hebben hem nooit meer gezien. Natan heeft zijn moeder en broertje moeten achterlaten, op aandringen van zijn moeder is hij weggegaan. Door Natan als verteller te kiezen, kan de auteur inzoomen op het persoonlijke verdriet dat symbool staat voor het verdriet en de pijn van alle slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van alle vluchtelingen die ook nu nog huis en haard moeten verlaten om veiligheid te vinden.

Waarschijnlijk niet toevallig heeft Xander Uitgevers in de zomer van 2022 tegelijk met De kinderen van Villa Emma de feelgoodroman De kleuren van de liefde van Cristina Caboni uitgegeven. In dit laatste boek spelen de gebeurtenissen rond Villa Emma ook een belangrijke rol. Het is waardevol om beide boeken te lezen en vanuit verschillende perspectieven kennis te maken met dit stukje van de geschiedenis. De kinderen van Villa Emma is vertaald door Irene Goes.

Met deze roman heeft Sciaponi een eerbetoon geschreven voor alle mensen die hun nek durven uitsteken om een ander, een vluchteling, te helpen. De inwoners van Nonantola hebben ervoor kunnen zorgen dat een kleine groep kinderen niet verdween naar de vernietigingskampen, maar naar een veilige plek gingen en daar de oorlog hebben overleefd. Daarmee is het, ondanks de heftige tijd waarin het boek speelt, een boek dat optimisme uitstraalt en hoop biedt.

Meer Italiaanse kinderen