Recensie: Een fabelachtige vertelstem in vrij vers

Sarah Crossan groeide op in Ierland en Engeland, maar woonde ook zeven jaar in New York. Ze werkte jarenlang als lerares Engels, tot ze besloot zich volledig op het schrijven van boeken te richten. Haar YA-debuut Gewicht van water kreeg lovende kritieken. Het werd in verschillende leeftijdscategorieën uitgeroepen tot het beste boek van 2013, en werd genomineerd voor een Carnegie Medal 2013 en de German Youth Prize 2014. Daarna schreef ze nog drie romans voor Young Adults. In 2021 verschijnt haar eerste roman voor volwassenen in Nederlandse vertaling: Tussen ons.

Recensie: Zoveel emoties, zo weinig woorden ****

Door Nicole van der Elst

Sarah Crossan schreef eerder prijswinnende jeugd- en young adult-boeken zoals Gewicht van water en Een. Met Tussen ons maakt ze de overstap naar de volwassen literatuur. Ze verweeft in deze roman alle succesvolle elementen uit haar eerdere verhalen: een onderwerp dat binnenkomt als een mokerslag, gecombineerd met een fabelachtige vertelstem in vrij vers.

Door haar onderwerpkeuze is het vanaf de eerste pagina’s duidelijk dat de Ierse auteur zich met dit boek op een ander publiek richt. Centraal staat de amoureuze relatie tussen Anne en Connor, alleen zijn beide hoofdpersonen getrouwd met iemand anders. Tussen ons is dus een verhaal over ontrouw, maar net als in haar jeugdboeken geeft Crossan een originele draai aan dit onderwerp. Vanaf het begin is duidelijk dat Connor is overleden, maar hoe rouw je om iemand als niemand weet hoe dierbaar die persoon voor je was?

Een onderwerp dat binnenkomt als een mokerslag, gecombineerd met een fabelachtige vertelstem in vrij vers.

Het vertelperspectief, de vorm en de manier waarop de tekst is opgemaakt, werken allemaal mee aan dit gevoel van vervreemding. Doordat het verhaal wordt verteld vanuit Anne lijkt het alsof Connor er voortdurend niet mag zijn. De relatie moet geheim blijven voor hun partners, maar omdat één van de twee hoofdpersonen is overleden, is er nooit de kans om zijn kant van het verhaal te horen. Connor blijft daardoor altijd een soort schim, een personage dat een belangrijke rol in iemands leven heeft gespeeld, maar die je nooit echt leert kennen.

Het voordeel van dit vertelperspectief is dat Anne eerlijk kan zijn, waardoor ze openhartig over alle hoogte- en dieptepunten van hun relatie vertelt. De dichtvorm helpt daarbij in het doorvoelen van de emoties en de rouw. Tijdens terugblikken op ruzies, onenigheden of momenten dat de twee afscheid nemen, worden bijvoorbeeld het ritme vertraagd en de zinnen afgebroken. Hierdoor wordt de spijt en het verdriet dat Connor er niet meer is, nog meer benadrukt:

'En toen ik achter het stuur zat
keek ik in de binnenspiegel naar je
tot je een hoek om ging,
verdween,
en ik deed
hard mijn best
om mijn tandpijn van het zoet te negeren.'

De vertelwijze dicteert dus het ritme van het verhaal, maar het zorgt er ook voor dat je nooit een mening over de relatie van Anne en Connor krijgt opgedrongen. Juist omdat Tussen ons bestaat uit losse flarden met veel witruimte op de pagina’s, word je zelf aan het werk gezet om de losse stukjes tussen de herinneringen op te vullen. Bij een boek waarin een clandestiene relatie centraal staat, werkt dit goed. Het boek heeft een scherpe focus omdat de emoties van Anne in het middelpunt staan, maar er kleeft ook één nadeel aan: het hoofdpersonage blijft soms eendimensionaal. Doordat er bijna alleen maar ingezoomd wordt op haar gevoelens over de relatie met Connor, krijg je amper een beeld van hoe Anne zich tot andere belangrijke personages verhoudt, zoals haar man, kinderen en vrienden.

Toch is dit boek bovenal een lofzang op taal en hoe de schrijfwijze van een boek de relatie tussen de hoofdpersonages perfect kan weergeven. De manier waarop Anne en Connor nooit echt samen kunnen zijn, voert Crossan in alle facetten van het boek, zelfs in de paginaopmaak, door. In haar volwassenendebuut heeft ze daardoor, net als in haar eerdere werk, weinig woorden nodig om emoties zo krachtig neer te zetten.

'Samen
        zonder elkaar.
Verliefd
        gekweld.
Verstrengeld
       op instorten.'