Recensie: een integer, rustig portret van een interessant personage

Machteld Siegmann is neerlandica en redacteur van het literaire tijdschrift Liter. Ze publiceerde verschillende korte verhalen. Met haar debuutroman De kaalvreter won ze de Bronzen Uil 2020.

Recensie: Een integere biecht ****

Door Evy De Brabander

Tak woont bij zijn hoogzwangere kleindochter Aria, omdat zijn huis tijdelijk onbewoonbaar is door een ongeval met een vrachtwagen. Wanneer Aria weeën krijgt, verhuist Tak naar onderbuurman Filip om daar de komst van het kindje af te wachten. In de lange nacht die volgt, vertelt Tak het verhaal van zijn leven aan de buurman.

'Filip, ze is gekomen! De vroedvrouw. Ik wilde haar aanspreken, maar heb het niet gedaan, want wat zou ik moeten zeggen, dat ze haar best moest doen? Ze had haast, ik zou haar alleen maar belemmeren, ze had een grote leren tas bij zich en zag er kordaat uit, een vrouw die van wanten weet.

Ja, schenk mij ook maar een borrel in. Ik drink zelden, maar maak nu graag een uitzondering.'

Wat opvalt zijn de korte zinnetjes die opduiken in bijna elk hoofdstuk, waarin Tak de ene kant van een conversatie voor zijn rekening neemt, maar je nooit het antwoord van de buurman te zien krijgt als lezer. Hoogstens de reactie van Tak op dat antwoord. Je moet raden wat er precies gezegd wordt, en dat levert een bijzonder effect op. Gevoelsmatig lijkt het meer op een monoloog, en waar deze op het toneel geen uitzondering zijn, is dat in de literatuur over het algemeen toch anders. Wachter op de morgen krijgt door deze ingreep zeker iets unieks mee.

Eigenlijk is dat éénzijdige monoloog-gevoel enkel duidelijk wanneer Machteld Siegmann (1972) Tak laat reageren op situaties in het heden. Wanneer hij aan het vertellen is over zijn verleden worden conversaties volledig woord voor woord uit de doeken gedaan. Natuurlijk worden al die conversaties door Tak beschreven en je kan je daarbij wel afvragen hoe objectief alles is. Het hoofdpersonage lijkt wel over genoeg zelfreflectie te beschikken om zijn eigen acties en daden stevig onder de loep te nemen en er dus ook met een zekere afkeuring over te spreken af en toe. Met dat in het achterhoofd kun je het hele boek bijna een biecht noemen, waardoor er iets absurds over het geheel komt. Arme onderbuurman, die de hele nacht naar het levensverhaal van een oude man moet luisteren die hij amper kent en waar hij zo goed als geen speld tussen lijkt te kunnen krijgen.

Siegmann gebruikt eenvoudige taal en ondubbelzinnige zinsconstructies, wat het lezen erg makkelijk maakt. De eenvoud die hieruit straalt sluit naadloos aan bij het karakter dat je in je hoofd vormt van Tak. Een simpele, hardwerkende man, die het nodige heeft meegemaakt. Twee van de meest belangrijke aspecten in dat leven zijn de recente dood van zijn vrouw Chrissie en de vervreemding van hun dochter Marina. Gaandeweg kom je meer te weten over Tak, en waar dat in veel verhalen leidt tot meer begrip voor het hoofdpersonage, bereikt Siegmann hier bijna het omgekeerde. Een mooie uitdieping van dit personage, waardoor hij voor de lezer een mens van vlees en bloed wordt, met goede en slechte kanten.

Hij vertelt open en eerlijk over zijn leven vanuit een ik-persoon en dat geeft tegelijkertijd diepgang en voldoende afstand om als lezer alles te kunnen observeren.

Eén van de hoofdthema’s van Wachter op de morgen is familie. In een combinatie van uitvergrote en kleine dagelijkse situaties zie je hoe moeilijk het kan zijn om je eigen emoties af te stemmen op de mensen die het dichtst bij je staan. Waarom is houden van af en toe moeilijk kenbaar te maken omdat acties vertroebeld worden door angsten en zorgen? Siegmann laat het aan de lezer om zelf een oordeel te vormen en eventueel te reflecteren op het eigen leven. Ze maakt gebruik van bepaalde motieven en zorgt zo voor een mooie uitwerking van grotere vraagstukken rondom schuld en liefde.

Wachter op de morgen is een integer, rustig portret van een interessant personage. Hij vertelt open en eerlijk over zijn leven vanuit een ik-persoon en dat geeft tegelijkertijd diepgang en voldoende afstand om als lezer alles te kunnen observeren. Na het dichtslaan van deze roman blijven er vragen rondspoken in je hoofd, maar op een goede manier. Siegmann raakt de lezer, wat je onder andere ervaart door je soms heel ongemakkelijk te voelen. Een sterk opgebouwde en gelaagde roman.