Recensie: Een milde aanklacht zonder eenvoudige oplossing

Adriaan van Dis (1946) is schrijver, journalist en televisiepresentator. Hij groeide op temidden van halfzussen en ouders met een Indische (oorlogs-)geschiedenis. In 1983 debuteerde hij met de novelle Nathan Sid, waarvoor hij het Gouden Ezelsoor in ontvangst nam. Daarna volgden meerdere romans en in de jaren negentig schreef Van Dis ook veel reisliteratuur. Zijn roman Indische Duinen werd bekroond met de Gouden Uil (1995) en de Trouw Publieksprijs. Met zijn moederroman Ik kom terug won Van Dis de Libris Literatuurprijs 2015.

Recensie: Kabbel, kabbel ***

Door Lieke Roovers

Nederland Leest, een evenement ter bevordering van het lezen van boeken, heeft dit jaar als thema: 'Over de grens'. Door te lezen kun je immers overal naartoe reizen, ook tijdens een pandemie. Met De wandelaar, oorspronkelijk in 2007 uitgegeven en nu als cadeau van de openbare bibliotheek in een nieuwe editie gestoken ter gelegenheid van Nederland Leest 2021, waan je je in Parijs. Auteur Adriaan van Dis (1946) heeft er zeven jaar gewoond en brengt er nog steeds veel tijd door. Achter in de nieuwe uitgave van het boek zijn een bijdrage van Margot Dijkgraaf en een kaart met de wandelroutes uit de roman opgenomen.

In De wandelaar wordt een man, Mulder, plotseling opgezadeld met een hond. Het dier overleeft een brand en lijkt de man uit te kiezen als metgezel. Met de hond – de titel verwijst naar hem – als gids verkent Mulder al wandelend andere delen van de stad en komt hij in contact met mensen die hij normaal gesproken voorbij zou lopen, zoals illegalen, vluchtelingen, bedelaars en andere personen die zich aan de onderkant van de samenleving bevinden.

Van Dis dempt met zijn onderkoelde, licht ironische schrijfstijl effectief de spanning die heftige voorvallen zowat automatisch met zich meebrengen.

De roman is niet bijzonder enerverend. Dat is opmerkelijk, want de brand die Mulder en de hond bij elkaar brengt, eist verschillende mensenlevens. Later is Mulder getuige van een zinloze moord. Zo vindt er van alles plaats, maar de schokkende gebeurtenissen worden zo terughoudend beschreven dat het bijkans saai wordt. Van Dis dempt met zijn onderkoelde, licht ironische schrijfstijl effectief de spanning die heftige voorvallen zowat automatisch met zich meebrengen. Hiermee geeft hij mooi weer hoe ver Mulder afstaat van deze versie van Parijs, maar de dikke glasplaat die zich tussen de hoofdpersoon en wat er om hem heen gebeurt bevindt, vertaalt zich ook naar hoe de lezer zich tot de gebeurtenissen verhoudt. Van Dis creëert een zekere mate van afstand, die ongetwijfeld bewust is, maar waardoor de roman inboet aan meeslependheid. Zelfs als Mulder betrokken raakt bij het vervalsen van paspoorten met behulp van de Albanese maffia, blijft de indruk hangen dat er eigenlijk maar weinig gebeurt.

De illegaliteit, een keihard politiek klimaat aangaande immigratiebeleid, hoe men zich staande houdt aan de onderzijde van de samenleving: de onderwerpen die de roman aansnijdt zijn hartstikke actueel en interessant.

De illegaliteit, een keihard politiek klimaat aangaande immigratiebeleid, hoe men zich staande houdt aan de onderzijde van de samenleving: de onderwerpen die de roman aansnijdt zijn hartstikke actueel en interessant. Vooral omdat het pijnlijke, wringende kwesties zijn waarbij we vaak geneigd zijn de andere kant op te kijken, net als Mulder. De hond dwingt hem om de problemen die zich afspelen in de stad op zijn minst op te merken. Mulder luistert noodgedwongen en begint de dingen buiten zijn eigen veilige wereldje te observeren. Uiteindelijk zet de hond (lees: de manier waarop de man zijn blikken interpreteert) hem zelfs aan tot actie. Mulder begint zich het lot van mensen aan te trekken omdat ze niet langer vreemden voor hem zijn. Zijn hulp is echter niet altijd welkom.

Zo levert Van Dis een prettig leesbare roman af die leest als een milde aanklacht zonder eenvoudige oplossing. Als vehikel ter bevordering van het lezen van boeken is het een aparte keuze. Juist de incidentele lezer wil dikwijls meegesleurd worden in een verhaal. Dat zal bij het beheerste en grotendeels plotloze De wandelaar niet snel gebeuren. Het onderwerp kampt met hetzelfde euvel. Vanwege de wat zwaardere thematiek zal het wellicht zelfs lezers afschrikken.