Recensie: een roman over wel en niet willen leven

Matt Haig (1975) is zeer veelzijdig: hij schrijft romans, kinderboeken, non-fictie en filmscenario's. In 2015 verscheen bij Lebowski het autobiografische Redenen om te blijven leven, waarin Haig openhartig spreekt over zijn depressie. Haigs werk wordt gepubliceerd in meer dan dertig landen en hij heeft wereldwijd ruim drie miljoen boeken verkocht. Middernachtbibliotheek won in 2020 de Goodreads Choice Award for Fiction en staat al wekenlang in de The Sunday Times- en The New York Times-bestsellerlijst.

Recensie: Ernstig thema in een luchtig jasje ****

Door Greet Braem

Matt Haig (1975) is een Britse auteur van (speculatieve) fictie en non-fictie die zowel voor volwassenen als kinderen schrijft. Een aantal van zijn titels werden bekroond, andere verfilmd. In zijn romans speelt de dood bijna altijd een rol, bijvoorbeeld in De wezens of Het eeuwige leven. Dat is ook het geval in Middernachtbibliotheek, dat door Monique ter Berg in het Nederlands vertaald werd en voor BBC Radio tot hoorspel bewerkt.

'Tussen leven en dood bevindt zich een bibliotheek,’ zei ze. ‘Een bibliotheek met eindeloze planken. Elk boek biedt de kans om een leven uit te proberen dat je geleefd zou kunnen hebben. Om te zien hoe het zou zijn gelopen als je andere keuzes had gemaakt… Zou je het anders hebben gedaan als je alles waarvan je spijt hebt ongedaan kunt maken?'

Nora voelt zich depressief en overbodig. Wanneer tot overmaat van ramp haar kat sterft, weet ze het zeker: nu heeft echt niemand haar nog nodig, ze kan er beter een einde aan maken. Ze komt terecht in de Middernachtbibliotheek, een plek tussen leven en dood, waar ze verschillende mogelijke levens kan uitproberen, voor ze definitief het loodje legt. Wat als ze niet was gestopt met wedstrijdzwemmen? Bij haar ex was gebleven? Of samen met haar broer de rockband succesvol had gemaakt? Elke keer wanneer zo’n alternatief bestaan toch teleurstellend blijkt te zijn, belandt Nora opnieuw in de bibliotheek, waar mevrouw Elm haar opwacht.

De personages die Haig gecreëerd heeft, voelen heel vertrouwd, zo kent iedereen wel een Nora. Denken in problemen, niet in mogelijkheden. In een hoekje zitten treuren in plaats van het heft in handen te nemen. Verwachten dat anderen het geluk naar je toe brengen. En dan is er mevrouw Elm, een wijze en warme vrouw, iemand waar de Nora’s van deze wereld zich goed bij voelen. De andere figuren in Middernachtbibliotheek - Nora’s ouders, broer, partners en vrienden - doen wat ze moeten, ze vervullen glansrijk hun rol in dit bijna sprookjesachtige boek.

'Onderschat nooit het grote belang van kleine dingen,' zei mevrouw Elm. 'Knoop dat in je oren.'

Want ja, ondanks het beladen thema – Nora wil uit het leven stappen – voelt het boek uitermate luchtig aan. Wie bereid is zich te laten meenemen door het verhaal, lijkt een comfortabel jasje aan te trekken. De manier waarop de auteur zijn woorden aan het papier heeft toevertrouwd, doet dat met je. Eenvoudig en toch meeslepend. Hoe mooi is het niet om te kunnen en mogen ontdekken hoe het leven anders had kunnen lopen? Om langzaam maar zeker te weten te komen wat het bestaan de moeite waard maakt en te beseffen dat je je eigen dromen moet najagen en niet onnadenkend in die van anderen moet stappen. Haig heeft een boek vol troost afgeleverd, waarin spijt uiteindelijk plaatsmaakt voor hoop.

De roman volgt een duidelijk stramien: elk boek dat Nora in de bibliotheek openslaat, neemt haar en de lezer mee naar een volgende alternatieve werkelijkheid. Het verhaal wordt daardoor best voorspelbaar. En alleen al door het lezen van de achterflap kun je min of meer raden welke wijsheden en levenslessen zullen opduiken. Is dat erg? Nee, want dit boek moet het niet hebben van de verrassingen of plotwendingen. Het biedt de kans even stil te staan bij je eigen leven en te beseffen dat je zelf voor geluk moet zorgen.

'Nora, soms is leven de enige manier om iets te leren.'

Middernachtbibliotheek is een roman over wel en niet willen leven, die je meeneemt naar parallelle werelden. Een verzameling waarheden die sommigen van ons kennen en anderen nog moeten ontdekken. Een licht verhaal ondanks het ernstige thema.