Recensie: Elke regel op elke bladzijde ademt 'hedendaags'

Met Lampje debuteert Annet Schaap (1965) als schrijver. De succesvolle illustrator heeft sinds 1991 250 kinderboeken voorzien van tekeningen, maar aan het schrijven van een kinderboek waagde ze zich nog niet. Ze studeerde aan twee kunstacademies en een schrijversschool. Haar boek Lampje is bekroond met de Gouden Griffel, de Woutertje Pieterse Prijs en de Nienke van Hichtum-prijs.

Recensie: Sprookjes die perfect aansluiten bij de hedendaagse leefwereld *****

Door Evy De Brabander

Als illustrator debuteren op je 52ste met een eigen kinderboek, daar uitzonderlijk veel succes mee boeken en dan met je tweede boek bewijzen dat je dat niveau vast kan houden. Het is niet iedereen gegeven, maar Annet Schaap doet het wél met De meisjes.

Het meest opmerkelijke aan de feiten uit de voorgaande alinea is dat Schaap het doet op een totaal andere manier dan we van haar gewend zijn, zowel qua illustraties als qua verhaal. Op de cover krijg je door middel van de subtitel al een indicatie over de inhoud. Zeven bekende sprookjes worden door de auteur onder handen genomen zodat ze tot leven komen. Sprookjes voelen voor de jeugd toch steeds vaker ouderwets en belerend aan. Het klassieke 'Er was eens...' als start en het voorspelbare 'Ze leefden nog lang en gelukkig' aan het eind geven niet altijd de gewenste uitdaging aan de kinderen. De meisjes brengt daar verandering in en zorgt ervoor dat je als lezer schreeuwt om meer! De zwart-witte illustraties zijn gemaakt met scraperboard/scratchboard en vormen een compleet ander beeld dan de illustraties in bijvoorbeeld Lampje. De tekeningen voelen iets dreigender en serieuzer dan het voorgaande werk van Schaap, maar ze zijn prachtig en passen perfect bij de verhalen.

De tekeningen voelen iets dreigender en serieuzer dan het voorgaande werk van Schaap, maar ze zijn prachtig en passen perfect bij de verhalen.

Het jeugdboek begint met het verhaal rondom Reinhardt Engelbracht Pelsteel. Alleen al van deze naam is het smullen. Het typeert de manier waarop de auteur omgaat met de sprookjes, ze blijven herkenbaar, maar er zitten heel veel knipogen in verwerkt. Niet alleen maar speelse, humoristische elementen, maar ook harde en droevige zaken worden benoemd. In het tweede verhaal, een bewerking van Roodkapje en de wolf, waar ook de illustratie op de cover op gebaseerd is, is er zoveel om over na te denken dat het je haast droef stemt. De wolf is, ook in de versies van Perrault en Grimm, altijd de slechterik, maar Schaap geeft daar een extra dimensie aan. Zij vertelt een deel van het verhaal uit het oogpunt van de wolf én plaatst hem in een moderne, bijna geïsoleerde setting. Hierdoor ga je je bewust worden over hoe wij als mensheid omgaan met dieren in het algemeen. Roodkapje is in dit verhaal niet zo zorgeloos als ze altijd lijkt in de andere versies, en hierin zullen sommige lezers zichzelf heel goed herkennen.

De meisjes heeft enkel vrouwelijke hoofdpersonages, en toch voelt het niet feministisch. Het is niet zo dat de mannelijke bevolking van de wereld genegeerd of negatief afgespiegeld wordt, er is veel aandacht voor de wisselwerking tussen de personages, of die nu mannelijk of vrouwelijk zijn. Natuurlijk zijn er stereotypische elementen, maar die worden of gebruikt om een karaktereigenschap uit te vergroten of ze worden toch deels ontkracht.

Emoties die iedereen voelt, maar waar vaak een taboe over hangt, worden in een context geplaatst waarin je de ruimte krijgt om er over na te denken en ze zelfs te extrapoleren naar een andere situatie.

De naamloosheid van de meisjes in de hoofdrollen heeft verschillende effecten. Enerzijds werkt het bevreemdend en wordt de afstand tussen verhaal en lezer groter. Langs de andere kant maakt het de vertelsels universeler. De anonimiteit koppelt het gebeurde niet aan één personage, maar stelt het meer als een voorbeeld voor wat overal ter wereld zou kunnen gebeuren. De locaties worden ook niet specifiek benoemd, waardoor het erg universeel wordt.

Net zoals Lampje is ook De meisjes een jeugdboek dat veel volwassenen samen met hun kinderen zullen lezen en waar ze plezier aan zullen beleven. Plezier is waarschijnlijk niet voor het hele boek het juiste woord, want de vertelsels ontlokken een maatschappelijk bewustzijn over veel grote thema’s zoals liefde, dierwelzijn, zelfstandigheid, familie en veel meer. Emoties die iedereen voelt, maar waar vaak een taboe over hangt, worden in een context geplaatst waarin je de ruimte krijgt om er over na te denken en ze zelfs te extrapoleren naar een andere situatie. In de media wordt er bij de bespreking van andere boeken wel eens gebruik gemaakt van de benaming ‘modern sprookje’, maar voor De meisjes moet er dan eigenlijk een nieuwe term bedacht worden. Elke regel op elke bladzijde ademt namelijk ‘hedendaags’. Schaap heeft overal waar de oorspronkelijke tekst weinig aansluiting vond met de belevingswereld van de jeugd, aanpassingen aangebracht die het geheel zoveel sterker en aantrekkelijker maken.