Recensie: Tekst en beeld onlosmakelijk met elkaar verbonden
In 2020 verschenen bij uitgeverij Davidsfonds en vertaald door Peter Bergsma.
Muizen en mensen van Rébecca Dautremer en John Steinbeck
Muizen en mensen vertelt het verhaal van de mentaal zwakke Lennie en zijn beste vriend George. Samen dromen ze van een eigen boerderij. Maar het noodlot beslist er anders over. Een boek over houden van zachtheid, het niet kennen van eigen krachten, wraak, vriendschap en moeten vluchten.
Rébecca Dautremer is een bekende Franse illustratrice. In Frankrijk kreeg ze reeds verschillende bekroningen voor haar werk.
John Steinbeck was een Amerikaanse auteur. Hij schreef in zijn carrière maar liefst zestien romans, zes non-fictie boeken en vijf verhalenbundels. Zijn boeken gaan vaak over arme mensen uit de arbeidersklasse. In 1939 won The Grapes of Wrath (De druiven der gramschap) de Pulitzer-prijs. In 1962 werd Steinbecks werk bekroond met de Nobelprijs voor de literatuur.
Recensie: Onlosmakelijke verbondenheid ****
Door Anne Oerlemans
De veelgeprezen Franse illustratrice Rébecca Dautremer tekent om voortdurend nieuwe verhalen te vertellen. Bekende werken van haar hand zijn De rijke uren van Jacominus Gainsborough en Het grote boek van vergeten prinsessen. In het geval van Muizen en mensen vertelt ze echter geen nieuw verhaal, maar één van John Steinbeck, dat al in 1937 verscheen. Dautremer bewerkte het verhaal tot een prachtig vormgegeven graphic novel die in Nederlandse vertaling verscheen bij Davidsfonds.
George is een slimme landarbeider die ervan droomt om op een dag zijn eigen huis te bezitten en onafhankelijk te zijn. Zijn achterlijke vriend Lennie reist met hem mee op zoek naar nieuw werk om te sparen voor hun droom. Lennie loopt George in de weg en houdt hem op in zijn zoektocht, maar George laat zijn vriend niet zomaar in de steek. De hoop op een betere toekomst is alles wat Lennie kan begrijpen. Lennie kent zijn eigen kracht echter niet en het wordt voor George daardoor steeds moeilijker om zijn vriend te beschermen.
Muizen en mensen was Steinbecks wereldwijde doorbraak. De Nobelprijswinnaar schreef de novelle oorspronkelijk als toneelstuk, wat terug te zien is in de uitgebreide beschrijvingen en het visuele taalgebruik. Elke situatie is bij Steinbeck tot in het kleinste detail beschreven, en al deze details zorgen voor een beeldend werk dat zich uitermate leent voor een bewerking tot beeldverhaal.
De illustraties zijn geen illustraties bij het verhaal, ze zijn een wezenlijk onderdeel van het verhaal dat Dautremer vertelt.
Korte tekstfragmenten die de grote lijn van het verhaal vatten en verschillende dialogen vormen de tekst in Dautremers Muizen en mensen. Het beeld vult de tekst naadloos aan waardoor tekst en beeld onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. De illustraties zijn geen illustraties bij het verhaal, ze zijn een wezenlijk onderdeel van het verhaal dat Dautremer vertelt.
Dat wat onuitgesproken of onbeschreven blijft, wordt in beeld toegevoegd. Vlagen van figuren en gebeurtenissen, vaak schetsmatig getekend ten opzichte van de hoofdpersonages, maken duidelijk dat sommige zaken zich enkel in gedachten, herinneringen of voorstellingen afspelen. Op die manier kan de lezer letterlijk meekijken in de hoofden van de personages.
Ook schetsmatig zijn vaak de benen en onderlichamen van personages, terwijl de gezichten en bovenlichamen meer in detail worden uitgevoerd. Dit suggereert beweging, bijvoorbeeld in een dialoog of discussie. Dautremer kiest ervoor om grote, duidelijk tot in detail uitgewerkte platen te maken bij de beschrijvingen van omgevingen, de introductie van een nieuw personage of om juist één significant detail heel erg uit te vergroten en het op die manier uit te lichten – vaak zijn deze details cruciaal voor de rest van het verhaal. In de dialogen gebruikt de illustratrice steeds dezelfde kleine voorstelling op één pagina. Deze herhaling, met daarin de minieme schetsmatige afwijkingen in positie maken de dialogen vlot.
Op die manier wordt een prachtig en duidelijk onderscheid gemaakt tussen de verschillende personages en hun persoonlijkheden.
Hoewel de tekenstijl zeer herkenbaar is als die van Dautremer, voor wie haar andere werken kent, maakt ze in Muizen en mensen ook gebruik van heel verschillende tekenstijlen. Het boek kent verschillende reclames en affiches waarin muizen de hoofdrol vertolken, maar het meest treffende voorbeeld is waarschijnlijk de innerlijke wereld van Lennie. De tekeningen die de gedachten van deze simpele ziel weergeven, lijken door een klein kind gemaakt en zijn heel anders van stijl dan de rest van het verhaal. Op die manier wordt een prachtig en duidelijk onderscheid gemaakt tussen de verschillende personages en hun persoonlijkheden.
Dautremer gebruikt overwegend sombere kleuren, maar er is één kleur die erg dominant is in het verhaal: rood. De vele roodtinten verwijzen naar de lust en de rode jurken die Lennie steeds maar weer in de problemen lijken te brengen, maar tegelijk ook naar de gewelddadigheid die in het verhaal van Steinbeck overheerst en daarmee het onvermijdelijk trieste en indrukwekkende einde. Het rood dat door het gehele verhaal aanwezig is, is daarmee ook een duidelijke voorbode.
Onlosmakelijk zijn de levens van Lennie en George verbonden, hun vriendschap is onvoorwaardelijk. Even onlosmakelijk verbonden zijn tekst en beeld in de indrukwekkende verbeelding van dit verhaal door Rébecca Dautremer. Een grauwe voorstelling die past bij het verhaal en daarmee recht doet aan de novelle van Nobelprijswinnaar John Steinbeck.
Meer graphic novel-bewerkingen
Anne Oerlemans is cultuur- en literatuurwetenschapper en vindt het heerlijk om literatuur te recenseren en literaire trends te ontdekken. Haar liefde voor lezen en schrijven combineert ze op die manier graag met elkaar.
profielMeer recensies van Anne:
- Mijn lieve gunsteling: Akelig en indringend proza
- Daddy: De kunst van het weglaten
- Te dom voor de duivel: Het leven is een smartlap
- Zomer: Eigentijds en origineel
Elke dag het laatste nieuws in je mailbox?
