Recensie: Twee neven wier lot desastreus met elkaar verweven is

Het gerecenseerde boek

Neven

Auteur: Peter Middendorp
Uitgeverij: De Bezige Bij

Er is waarschijnlijk één straf erger dan de rolstoel, en dat is te moeten toezien hoe een ander in jouw plaats in die rolstoel zit, en daar voor altijd in zal moeten blijven zitten. Zonder te denken of te praten, met alleen wat geluiden af en toe, en soms een automatische beweging van een arm, een schouder of een been. (Vegetatief, hoort hij wel eens zeggen.) Dit alles denkt Robert Oosterhof als hij zijn neef Arie een jaar na de aanslag ophaalt uit een instelling, voor een tripje naar een Waddeneiland. Een vergissingsaanslag was het – of heeft Robert de daders een handje geholpen om in plaats van hem zijn neef Arie te grazen te nemen?

De neven lijken als twee druppels water op elkaar. Alles hebben ze samen gedaan, vanaf hun vroegste jeugd. Opgroeien. Studeren. De wiethandel. Alles, totdat Arie zijn hoek van de handel verkoopt en Robert alleen in hun oude leven achterlaat, dat intussen in handen is van een nieuwe generatie criminelen: serieuzer, en meedogenlozer. Robert had zich hun leven altijd voorgesteld als een zeldzaam verhaal van liefde, loyaliteit en verbondenheid. Maar naarmate de tocht naar de Wadden vordert en moeizamer wordt, vraagt hij zich steeds meer af: klopt het wel wat ik altijd heb gedacht? Hebben we wel alles samen gedaan? Lijken wij wel net zoveel op elkaar als we altijd hebben aangenomen?

Over de auteur
Peter Middendorp (Emmen, 1971) brak door met Vertrouwd voordelig, een aangrijpende, humoristische roman over een jeugd in de Blokker-winkel in Emmen. De roman stond op de longlist van de Libris Literatuur Prijs en werd bekroond met de Groninger Boekenprijs. Jij bent van mij werd genomineerd voor de BookSpot Literatuurprijs, bekroond met de Groninger Boekenprijs en vertaald in het Duits. Sinds 2012 is Peter Middendorp columnist voor de Volkskrant.

Geen woord te veel ****

Door: Astrid van der Stelt

Je neef, die praktisch je broer is, is een kasplantje geworden. En dat is jouw schuld. Wat moet je dan? In de roman Neven neemt Robert Oosterhof zijn neef Arie in een rolstoel mee naar Schiermonnikoog. Onderweg naar het einddoel vertelt Robert Arie zijn kant van het verhaal. Hij vertelt over de dingen die hij heeft gedaan en de schuld die hij daarover voelt. Maar kan hij wel schoon schip maken? En kan hij, nu hij alleen met Arie op een Waddeneiland is, echt helemaal eerlijk zijn tegen Arie en zichzelf?

Robert en Arie zijn dubbele neven: hun vaders zijn broers en hun moeders zijn zussen. Ze lijken enorm veel op elkaar en ze trekken veel met elkaar op. Maar terwijl Arie uit een harmonieus gezin komt, heeft Robert een kille moeder en een vader met losse handjes. Geen wonder dat Robert een enorme verbondenheid met Arie voelt. Dat de neven niet echt veel met elkaar praten, vooral niet over de belangrijke dingen, heeft Robert altijd gezien als een bewijs van hun goede band.

Heel hun leven lijkt het alsof Arie alles komt aanwaaien, terwijl Robert overal moeite voor moet doen zonder garantie op succes. Terwijl Robbert min of meer toevallig een tekstbureautje krijgt, kiest de slimmere en socialere Arie voor de wiethandel. Arie laat af en toe wat van zijn waar staan op Roberts kantoor en geeft hem daar geld voor. Zo redt Robert het financieel. Robert ervaart deze geste als hulp. Wanneer Arie zijn handel zonder overleg verkoopt aan criminelen, blijft Roberts kantoor een opslagplaats voor wiet en dan beginnen de problemen die leiden tot die noodlottige dag voor beide neven.

‘Sinds de dag dat Arie op de stoeprand viel’, is een zin die al vrij vroeg in het boek voorkomt. Auteur Peter Middendorp geeft door de roman heen steeds korte vooruitblikken, waardoor de lezer weet wat er komen gaat. Het duurt daarna enige tijd voordat die erachter komt hoe de vork precies in de steel zit. Door die vooruitblikken lijkt het in eerste instantie alsof de auteur zijn eigen boek spoilt en dat komt de spanning niet ten goede. Later blijkt dat de herhaling een ander doel dient, dat juist iets toevoegt aan de tekst.

In Middendorps roman staat geen woord te veel. Elk woord is van belang. Het korte verhaal lijkt een schets, waarin weinig verdieping te vinden is. Maar tussen de regels door speelt er van alles, zoals in Roberts relatie met zijn ouders, met Arie en met zijn vriendin. De op het oog summiere schrijfstijl past zo prima bij het karakter van de twee neven.

De dunne roman van Middendorp zit vol met thema’s en motieven, zoals schuld en verantwoordelijkheid, familierelaties, (zelf)bedrog en controleverlies. Ook water komt vaak terug en de kraai, de traditionele onheilsbrenger. 'Ik ben een kraai. Het beeld is me door Nadia aangereikt. […] Ze zei het aan de telefoon […] Die gast is verdomme een kraai die de wolven naar het slachtoffer heeft geleid.' Het motief van de kraai ligt er behoorlijk dik op. In een roman waar elk woord raak is, is dit dan ook niet te missen. Verderop blijkt inderdaad dat Robert nog meer overeenkomsten met een kraai heeft, die niet heel fraai zijn.

Neven is aan de oppervlakte een intrigerend, maar rechttoe rechtaan verhaal over twee neven wier lot desastreus met elkaar verweven is. Maar onder de oppervlakte ligt meer. De psychologie, de schrijfstijl, de thema’s en motieven vragen er allemaal om het verhaal nog eens nader te bekijken om te zien hoe alle onderdelen uiterst zorgvuldig geconstrueerd zijn.

Meer Nederlandstalige auteurs over familie