Recensie: vijf sterren zijn nauwelijks genoeg
In 2020 verschenen bij uitgeverij Atlas Contact.
De val van Thomas G. van Nelleke Noordervliet
De 'Affaire Thomas G.' schokt het land. Pers en sociale media verketteren uitgever Thomas Geel, die een extreem controversieel boek uitbracht met de titel Hedendaags Fanatisme, geschreven door een uitgerangeerde historicus. Enkele maanden later komt Thomas om. In de donkere, stormachtige winter na zijn dood vertrekt zijn vrouw Isa naar Ierland om daar de gebeurtenissen te overdenken.
Tegelijkertijd besluit een jonge freelance journalist de affaire uit te gaan spitten. Hij zoekt contact met Geels opvolgster, die de zaak aanhangig heeft gemaakt, met zijn carrièrebewuste dochter en ongrijpbare zoon. De affaire is voor hen nog lang niet voorbij. Ze botsen, naderen elkaar, liegen, bedriegen, zwijgen, spreken. Totdat de stem van Thomas opklinkt uit zijn nagelaten manuscript.
Nelleke Noordervliet studeerde Nederlands in Leiden en Utrecht. Ze was jarenlang politiek actief voor de Partij van de Arbeid. In 1987 debuteerde Nelleke met Tine of De Dalen waar het leven woont, over het leven van de eerste vrouw van schrijver Multatuli. Voor haar boek De naam van de vader nam ze in 1994 de Multatuliprijs in ontvangst. Noordervliet publiceert verhalen, columns, essays en lezingen in verschillende tijdschriften en weekbladen. Haar werk kenmerkt zich door een grote interesse voor het verleden.
Recensie: Wie was Thomas G. en waarom liet hij zich in met controversieel gedachtegoed? *****
Door Victor de la Vieter
'Ik heb alle fotoalbums verbrand voor ik wegging.'
Hoofdpersoon Isa maakt korte metten met haar verleden. Al snel na deze beginzin blijkt dat zich een groot drama heeft afgespeeld: haar man, uitgever Thomas, is dood. Een ongeluk? De dood ingejaagd door Twittertrollen? Zelfmoord?
Thomas heeft kort voor zijn dood een controversieel boek uitgegeven ('Hedendaags fanatisme'). De auteur, een gesjeesd historicus genaamd Rudolf Merkelbach, zet er Nietzscheaanse filosofieën in uiteen: wie de macht heeft houdt die nou eenmaal en wie tot slaaf is gemaakt, jammer dan, zo werkt de geschiedenis. Een rel volgt. 'Goed voor de verkoop,' denkt Thomas. Maar dan wordt hij de uitgeverij uitgezet en publiek verketterd. Zijn eigen dochter wil niets meer met hem te maken hebben.
Wie was Thomas G. en waarom vond hij dat hij dat boek moest uitgeven? Verschillende stemmen gaan op zoek: moeder Isa, dochter Leonie en journalist Joris. Ieder hebben ze een eigen kijk op de zaak en een eigen toon. De onzekere Isa schrijft verhalend, de wat kille Leonie verongelijkt, van de ambitieuze Joris lezen we e-mails en aantekeningen. Over Anne Benraad, Thomas’ latere opvolger, lezen we interviewverslagen. Zij voelt zich met haar Surinaamse achtergrond persoonlijk aangesproken door zijn handelen en heeft de paleisrevolutie ontketend door stukken uit het vermaledijde manuscript rond te sturen. En dan is er Thomas zelf. Makkelijk te veroordelen, maar welke demonen plaagden hem, welke geheimen hield hij voor zich? Via een omweg krijgt Isa een lange brief te lezen waarin hij postuum zijn versie van het verhaal deelt.
Sterk verhaal, fijnzinnige details. Sommige zinnen zijn om in te lijsten zo mooi. Over Ierland, waar Isa zich terugtrekt om haar verlies te verwerken:
'Als ik de duisternis van de lange nachten en de somberheid van de korte dagen omhels, als ik afgehard als een plant en hard als een kogel de zomer tegemoet treed, dan heb ik het ergste gehad.'
Een sleutelroman over de uitgeefwereld? Zo moeten we dit boek niet zien, vertelde Noordervliet aan NRC. 'Ik dacht, ik zou eens moeten schrijven over hoe sociale media en de felheid van het debat daar iemand kunnen nekken.' De krant gelooft haar op haar blauwe ogen. Maar was het niet Noordervliets eigen uitgeverij Atlas Contact waar ze een paar jaar geleden van dichtbij een media-explosie meemaakte toen de directeur-uitgever opstapte – en met haar tientallen auteurs – vanwege de populistische koers die het moederbedrijf inzette?
Als het hier ging om een oordeel over Noordervliets cultuurpessimisme is nuancering wel op zijn plaats. De Otto Spengler die ze graag citeert bijvoorbeeld, was een erg Duits geschiedfilosoof die in 1922 het avondland al ten onder zag gaan. Ondanks een stel dieptepunten zijn we er echter nog, en volgens sommigen gaat het – zij het met horten en stoten – zelfs steeds beter met de wereld. De door Noordervliet zo gekritiseerde sociale media maken alleen iets zichtbaar wat er altijd al was. En het argumentum ad hominem waar Thomas zo onder lijdt, dat heeft Twitter niet uitgevonden: de Bijbel gebruikt het al als Jezus tegenstanders voor huichelaars uitmaakt (Marcus 7:6).
Hier gaat het dus om het boek. En dan zijn vijf sterren nauwelijks genoeg: Noordervliet sleurt de lezer het verhaal in en laat driehonderd bladzijden lang niet meer los. De plot doet denken aan dat van Christopher Nolan-films: een doolhof van waarheden waarin de kijker/lezer gefascineerd zoekt naar uitwegen. Bij haar debuut, Tine of De dalen waar het leven woont (een fictief dagboek van de levenspartner van Multatuli), was het meteen raak. Daarna volgde een reeks indrukwekkende romans. De jury van de Huygensprijs roemde haar om haar stilistische vaardigheid. Een schrijver die veel te zeggen heeft en dat briljant doet. Als Nederland een paar dozijn Noordervliets had, behoorden we tot de literaire wereldtop.
Meer Nederlandstalige grootheden
Victor de la Vieter schrijft al tientallen jaren – maar dan in de zakelijke sfeer. Hij lost sinds kort de belofte aan zichzelf in om zijn talenten op het gebied van fictie te verkennen. Veellezer.
profielMeer recensies van Victor:
- Afscheid van de geesten: Oversteken naar het verleden om je ervan los te maken
- Bloed spuwen naar de hematoloog: Brusselmans' ongeremde fantasieën, deel 80
- Hoe Matt een dode vis werd: Diepzinnige verhalen over transformaties
- De nachtstemmer: Sprook
Elke dag het laatste nieuws in je mailbox?
