Recensie: Wie bepaalt welke manier van doden 'goed' is?

De Amerikaanse Neal Shusterman werd al bekroond met vele awards voor zijn werk als schrijver. Wanneer hij geen boeken schrijft, werkt hij ook mee aan vele televisieseries, waaronder een serie die hij samen met zijn zoon Jarrod produceert. Neal en Jarrod werkten ook samen aan Dor, een boek over de klimaatproblematiek dat alom geprezen werd. Neal Shusterman is een echte storyteller die een heel publiek weet in te pakken, zowel als spreker en als schrijver.

Recensie: Een pageturner die je aan het denken zet ****

Door Carmen Ploeg

Als niemand meer doodgaat of ziek wordt, dan zijn alle problemen de wereld uit. Toch? Of niet … Neal Shusterman tast dit toekomstbeeld af in Zeis, vertaald door Lydia Meeder. Een sterk verhaal dat een interessant vraagstuk behandelt.

De Young Adult-dystopie kent sinds De Hongerspelen vele uitwerkingen, maar de wereld van Zeis is voor de verandering een útopie. In deze wereld heeft kunstmatige intelligentie de macht overgenomen, waardoor er geen oorlogen meer zijn, er haast geen misdaad meer is en armoede ook verleden tijd is. Daarnaast is het onmogelijk om dood te gaan, doordat de medische technologie zo vergevorderd is dat iedereen weer opgelapt kan worden.

Maar als alles koek en ei zou zijn in deze utopie, dan was er natuurlijk geen verhaal geweest. Waar vaak blijkt dat de AI toch kwade bedoelingen heeft, ligt in Zeis het probleem niet bij de computer. Het probleem is te vinden bij de enige organisatie die nog door mensen wordt aangestuurd: de Orde van de Zeisen die mensen doodt om overbevolking te voorkomen. De Orde kent veel regels en elke Zeis moet aan een quotum voldoen.

Waar de wereld tot in detail is uitgewerkt – er wordt zelfs verteld waarom leven in de ruimte geen optie is – hadden de twee hoofdpersonages Citra en Rowan wat meer uitgediept kunnen worden.

Al deze regels en bureaucratie zijn een doorn in het oog van de 'progressieve' Zeisen. Een steeds groter groeiende groep Zeisen haalt genot uit het doden. Een quotum is voor hen vervelend, want ze willen gewoon doorgaan met doden. De Zeisen van de oude stempel willen juist vasthouden aan integerheid en soberheid. Zij nemen het doden van mensen enorm serieus en het quotum is voor hen belangrijk om niet door te slaan.

Midden in deze strijd tussen de twee kampen vallen hoofdpersonages Citra en Rowan, die door 'ouderwetse' Zeis Faraday worden opgeleid. Hij heeft Citra en Rowan gekozen omdat ze allebei geen Zeis willen worden en dit volgens Faraday de belangrijkste reden is dat ze geschikt zijn om wel Zeis te worden. De twee worden het middelpunt van de strijd in de Orde.

Net als dat er goede en slechte kanten zijn aan de utopische wereld van Zeis, heeft het verhaal zelf ook zijn sterke en zwakke punten. Waar de wereld tot in detail is uitgewerkt – er wordt zelfs verteld waarom leven in de ruimte geen optie is – hadden de twee hoofdpersonages Citra en Rowan wat meer uitgediept kunnen worden. Vooral Citra is lange tijd een leeg canvas, zonder echte persoonlijkheid. Dit creëert afstand tot de hoofdpersonages en echt in hun huid kruipen zit er niet in.

Shusterman laat alle standpunten passeren, maar uiteindelijk kun je wel raden welke als 'goed' gezien wordt.

Wat door Shusterman knap is gedaan, is dat de groep Zeisen die geniet van het doden op een gegeven moment haast begint te klinken alsof ze een punt heeft. Het vraagstuk is interessant. Want wie bepaalt welke manier van doden 'goed' is? En kunnen mensen dit echt beter bepalen dan een computer? Shusterman laat alle standpunten passeren, maar uiteindelijk kun je wel raden welke als 'goed' gezien wordt.

Opmerkelijk zijn de namen die de Zeisen kiezen zodra ze worden ingewijd. De Zeisen kiezen zelf een 'Historische Hoeder' uit waarnaar ze worden vernoemd. Dit zijn vaak wetenschappers of filosofen die de Zeis bewondert. In het kamp van de Zeisen die genieten van het doden zijn belangrijke rollen weggelegd voor Zeis Chomsky (Noam Chomsky) en Zeis Rand (Ayn Rand). Vernoemd naar twee opzienbarende filosofen die zelf ook de grenzen opzochten. Net zoals deze Zeisen dat doen.

Zeis van Neal Shusterman is een intrigerend verhaal dat je aan het denken zet. De hoofdpersonages kunnen wel wat meer diepgang gebruiken, maar dat neemt niet weg dat dit boek de aandacht vastgrijpt met de wereld die is neergezet. Het is een pageturner die je laat nadenken over ethische kwesties.