Recensie: Zo zijn er heel wat parallellen met vandaag
In 2021 verschenen bij De Geus.
Beter wordt het niet van Caroline de Gruyter
Europeanen klagen graag dat de Europese Unie zo verdeeld is, zo traag en zo zwak. Maar geloof het of niet, het Habsburgse rijk was net zo. Tijdrekken, conflicten vermijden, permanent hervormen en lelijke compromissen sluiten waren hoekstenen van het Habsburgse bestuur. Met furtwürsteln, doormodderen, gaven de keizers vele volkeren, talen en culturen een dak boven het hoofd – en dat maar liefst zeshonderd jaar lang. Daar kan de EU, die al even multinationaal is, nog iets van leren. Kan het zijn dat de grootste Europese zwaktes tegelijkertijd een kracht zijn? En dat Europa per definitie alles half doet, en nooit af is?
Caroline de Gruyter schrijft al ruim twintig jaar over Europa, onder meer vanuit Brussel en Wenen. Ze is columnist en correspondent van NRC Handelsblad en publiceert ook in De Standaard, Carnegie Europe en Foreign Policy.
Recensie: Je zal het missen als het voorbij is ***
Door Kristof S'Jongers
Toen Caroline de Gruyter verhuisde van Brussel naar Wenen, betekende dat ook een verhuis van de hoofdstad van de Europese Unie (EU) naar die van het voormalige Habsburgse rijk. Dat zette de correspondent van NRC aan het denken. Het rijk van de Habsburgers bood immers onderdak aan een bonte mengelmoes van volkeren en staatjes, hetgeen de EU, in zekere zin, vandaag ook doet. Zouden er nog meer overeenkomsten zijn of zijn er toch belangrijke verschillen? De Gruyter zocht het uit en schreef er Beter wordt het niet over. Het werd uitgegeven door De Geus.
Door deze interviews de ruggengraat van het boek te laten vormen, valt De Gruyter wel eens in herhaling.
Ze maakt haar vergelijking met de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije van rond 1900. De volledige geschiedenis van de Habsburgers betrekken, zou waarschijnlijk een onoverzichtelijk boek opleveren. De keizer van Oostenrijk-Hongarije stond aan het hoofd van een superstaat van tientallen kleine staatjes-in-de-staat. Door middel van een uitgebreide organisatie en een sterke drang naar compromissen, kon de vrede worden bewaard. Dat klinkt de lezer natuurlijk al te bekend in de oren. De Hongaren speelden verre van een bijrol en konden zelfs de begroting blokkeren, wat ze ook veelvuldig deden. 'De Hongaren waren dol op de rol van kritische outsider, terwijl ze eigenlijk een invloedrijke insider waren', zegt Jacques Rupnik, één van De Gruyters’ vele interviewees hierover. En zo zijn er heel wat parallellen met vandaag te trekken.
Die overeenkomsten nemen niet weg dat er ook enkele belangrijke verschillen zijn. De EU is nog altijd een organisatie van landen, geen superstaat met één staatshoofd, één ambtenarenapparaat en één leger. Aan de hand van interviews met journalisten, historici en afstammelingen van de laatste keizer, schetst De Gruyter een overtuigend beeld van de dubbelmonarchie. Door deze interviews de ruggengraat van het boek te laten vormen, valt De Gruyter wel eens in herhaling. Je kan immers geen tientallen mensen interviewen en die telkens iets totaal anders laten vertellen over de overeenkomsten tussen Oostenrijk-Hongarije en de EU. Er slopen hier en daar ook wat inhoudelijke slordigheden in het boek; zo zou Russisch president Poetin in 1914 een standbeeld van Peter De Grote onthuld hebben, terwijl de man toen ongetwijfeld nog niet geboren was.
Het is een bijzonder interessante leeservaring voor zowel eurofielen als eurocritici en je hebt als lezer spijt wanneer het liedje uit is.
De auteur geeft je in haar inleiding mee dat ze je geen conclusie wil opleggen, maar doet dat eigenlijk toch. Ze haalt bekende schrijvers als Stephan Zweig en Joseph Roth aan, die erg kritisch stonden tegenover het keizerrijk, maar er vol heimwee over schreven toen de vertrouwde stabiliteit wegviel. Dat maakt dat de lezer maar één echte conclusie kan trekken over de Europese Unie met al zijn tekortkomingen; je zal het missen als het weg is.
Dat geldt ook een beetje voor dit boek: het is een bijzonder interessante leeservaring voor zowel eurofielen als eurocritici en je hebt als lezer spijt wanneer het liedje uit is. Ondanks al zijn schoonheidsfoutjes en onvolmaaktheden.
Meer vroegere rijken
Kristof S'Jongers is vader, natuurliefhebber, wandelaar, loper en fietser, maar ook dwaalt hij graag door boekhandels. Hij leest het liefst literatuur en non-fictie over geschiedenis en maatschappij.
Meer recensies van Kristof:
- De kosmische komedie: Een astronomisch lekker drankje
- Een beloofd land: Voor de échte Amerikaliefhebbers
- Pastorale: Boerenpsalm anno 2020
- Leopold II: Een vorstelijk boek
Elke dag het laatste nieuws in je mailbox?
