Recensieweken | De Hebban Crew redigeert jouw recensie #7
Leer jij ontzettend veel van deze artikelen waarin de Hebban Crew aangeboden recensies redigeert? Gedurende de Recensieweken van 8 juli tot en met 4 augustus kon je jouw recensie opgeven voor redactie. Vandaag redigeren we alweer de laatste lezersrecensie van deze Recensieweken.
LEES VERDER / Recenseertips: van leeservaring tot recensie
Beoordeling: ★★★★☆
Recensent: SharonMartens
Boek: Het grote zwijgen
Auteur: Erik Menkveld
"Dat uit zo'n tenger lijf zo'n klankenrijkdom voort kan komen. Wat een geest moet er wonen in deze man. Hoe hij de lente voelbaar maakt in het begin! De muziek was het ruizelende leven, de bladeren, de vogels, de lichtval, het schaduwgewemel. En dan dat verliefde fluitmotief van Marsyas dat telkens opdook! Het mijmerende tussenspel, de nimfendansen, het maanovergoten liefdesduet tussen fluit en viool in de prelude tot de zomernacht."
Met 'Het grote zwijgen' brengt Erik Menkveld (1959-2014) een ode aan muziek en de liefde. Op poëtische wijze neemt Menkveld de lezer mee terug naar de beginjaren van de 20e eeuw. Recensent Mathijs van der Meulen -later Vermeulen - wordt volledig overrompeld door het blijspel Marsysas van componist Alphons Diepenbrock en uitgevoerd door dirigent Willem Mengelberg. Vermeulens' recensie wordt opgemerkt door Elsa (Elisabeth), de vrouw van Diepenbrock, en tot Vermeulens grote verbazing wordt hij uitgenodigd bij de grote Diepenbrock thuis. Er ontstaat een roerige vriendschap tussen de twee.
Je opent je recensie met een quote. Dat is niet per se misplaatst, bijvoorbeeld als het een korte quote is en het een beeld kan schetsen van het boek en de schrijfstijl, maar hier neemt de quote relatief veel regels in beslag. Je probeert hiermee de lezer te verleiden je recensie te lezen, maar het gevaar van een hele hups gequote tekst is dat je lezer afhaakt, voornamelijk omdat je de auteur en het verhaal nog niet hebt geïntroduceerd. De schrijfstijl mag dan nog zo beeldend en poëtisch zijn, als het onduidelijk is wat de tekst hier doet, blijft het risico dat je de lezer verliest. Een korte quote die choqueert of controversieel is, heeft een grotere kans om de aandacht te grijpen – denk maar aan clickbait – maar over het algemeen raden we niet aan met een quote te beginnen, tenzij je daar direct op in wilt haken. In plaats daarvan kun je iets over de auteur en het boek vertellen. Daar begin je in de tweede alinea in elk geval al goed mee.
In verschillende verhaallijnen -kunstig door elkaar verweven- beleeft de lezer hoe Diepenbrock de schone schijn ophoudt met een mooi huis, vrouw en kinderen, maar eigenlijk liever een leven opbouwt met minnares Jo en daar ook muzikaal door geïnspireerd is en hoe tegelijkertijd Vermeulen zelf een poging doet om een muziekstuk vergelijkbaar met Marsyas te schrijven, vergeefs verwoede pogingen doet opgemerkt te worden. Behalve door de vrouw van Diepenbrock.
Deze goed gevulde alinea bestaat uit slechts twee zinnen. Knap gedaan, maar niet altijd even praktisch. In een roman kunnen lange zinnen een functie hebben – zo kunnen ze bijvoorbeeld aangeven dat een personage aan het ratelen is of functioneren ze als een stream of consciousness – maar in een stuk tekst waarin je informatie over probeert te brengen, werken lange zinnen niet altijd even goed. De lezer moet nu in een keer heel veel informatie tot zich nemen. Je zou deze zin beter kunnen opknippen in stukjes. Dat zorgt ervoor dat je alinea behapbaar wordt en dat je bepaalde informatie verder uit kunt werken. Je vertelt bijvoorbeeld dat Diepenbrock muzikaal geïnspireerd raakt omdat hij er naar verlangt een leven op te bouwen met een andere vrouw. Daar zou je iets verder de diepte in kunnen gaan. Hoe raakt hij daardoor muzikaal geïnspireerd? Wat voor gevolgen heeft dat voor de plot? Doet dat iets met de lezer? Daarnaast weten we niet wie Jo is en wat haar rol in het verhaal is. Vervolgens vertel je iets over Vermeulen en zijn ambities om opgemerkt te worden, maar dat dat hem eigenlijk alleen bij de vrouw van Diepenbrock lukt. Goed! Dat is een mooie laatste zin, want hij is breed te interpreteren, maar laat tegelijkertijd zien waar dit hoogstwaarschijnlijk heengaat. Je eindigt je alinea hiermee met een soort cliffhanger en nodigt zo je lezer uit verder te lezen.
"Die heerlijke berekendheid van de geheime liefde! Die schaamteloze inventiviteit! Samen met Elisabeth een hele dag wandelen in de natuur. Hij durft er bijna niet aan te denken. [...] Maar het was veel meer dan dat, het voelde als een allesomvattende dragende en scheppende liefde, een zwijgen waarin alles gezegd wordt, een volmaakte stilte die tegelijk muziek is."
Niet alleen de vriendschap tussen Diepenbrock en Vermeulen is roerig, maar ook de tijd waarin het verhaal zich afspeelt is roerig; begin 20 eeuw, de oorlog verandert tijden en mensen, verandert de literatuur en de muziek. Menkveld heeft op uitmuntende wijze weergegeven hoe ieder verschillend acteert in moeilijke tijden, hoe ieder anders reageert op veranderingen.
De quote breekt je tekst lekker op. Dat is altijd fijn voor de lezer. Daarnaast is het ook nog eens een goed gekozen quote, omdat het voortbouwt op de vorige alinea en helder maakt wat de lezer eigenlijk al verwachtte naar aanleiding van de zin waarmee je eindigde. Je hebt de liefde tussen Vermeulen en Elisabeth niet expliciet genoemd, maar wel helder gemaakt met een quote. Mooi, we zien hier dus dat de quote duidelijk een functie vervult.
De tweede alinea leid je prima in en je geeft een stelling, maar er mist nog wel wat onderbouwing. Ga bij jezelf altijd na waarom je dit standpunt inneemt. Daarbij komt de vraag 'hoe?' goed van pas. 'Menkveld heeft op uitmuntende wijze weergegeven hoe ieder verschillend acteert in moeilijke tijden', maar hóé heeft de auteur dat gedaan waardoor het uitmuntend is? Daarnaast is bovengenoemde zin een perfecte aanleiding voor een zogenoemde karakterstudie van de personages. Hier kun je bijvoorbeeld vertellen of de personages voldoende zijn uitgewerkt of niet.
In de laatste zin gebruik je het woord 'acteert', maar in deze context lijkt het erop dat dat een vernederlandsing van het Engelse 'to act' is. Hoewel 'to act' in het Engels op meerdere manieren kan worden geïnterpreteerd, duidt het Nederlandse 'acteren' toch echt op toneelspelen of een rol spelen. Die vernederlandsing van Engelse woorden en zinnen is iets om even bewust bij stil te staan.
Menkveld, met zijn vier dichtbundels al een gevierd dichter, debuteerde met deze roman op wervelende wijze als romanschrijver. Als jongvolwassene wilde Menkveld graag muziekwetenschappen studeren, hij bespeelde echter zelf geen instrument en had daarmee geen toegang tot deze opleiding. Menkveld besloot literatuurwetenschappen te studeren en ontdekte gaandeweg de muziek en boeken van Matthijs Vermeulen. Via 'Het grote zwijgen' heeft Menkveld op kunstige wijze zijn bijdrage aan de muziek geleverd. Zijn roman, gebaseerd op historische figuren, brengt een ode aan de muziek.
Hier krijgen we informatie over de auteur. Je schetst de achtergrond van Menkveld en hoe hij op het werk van Vermeulen is gestuit. Deze alinea had goed kunnen werken als de inleiding van je stuk – dan had je op deze manier de auteur geïntroduceerd en vervolgens het boek, wat nu de huidige inleidende alinea is. Overigens stelde je daarin ook al dat de roman een ode is aan de muziek, waardoor je hier in herhaling valt. Diezelfde herhaling komt terug in de laatste zin van deze alinea, waarin je opnieuw vertelt dat Menkveld een ode aan de muziek brengt. Én het wordt in de titel genoemd.
Eigenlijk staat deze alinea hier een beetje vreemd. Je was al bezig met de inhoud van het boek te recenseren, maar opeens krijgen we de achtergrond van de auteur. Het voelt alsof je plots opnieuw begonnen bent met het schrijven van je recensie, of alsof je hem al aan het afsluiten bent. Het haakt niet in op wat er eerder is gezegd en eindigt met twee zinnen die de lezer niet zoveel zeggen. Waarom is dit boek een 'ode aan de muziek'? Is dat jouw mening of heeft Menkveld het zo bedoeld? Omdat je stelling een onderbouwing mist, mist het ook geloofwaardigheid.
Het kan bijna niet anders dan dat de lezer al lezend opgaat in de muziek zonder deze zelf te horen. Het boek krijgt dan ook nog een extra lading als de lezer de oorspronkelijke muziek beluistert met de dichterlijke uiteenzetting van Menkveld zwevend in gedachten.
Het hele verhaal bestaat uit de fraaiste uiteenzettingen, de personages worden uitvoerig uitgewerkt, emoties worden bijna zelf beleefd door de lezer. Het einde daarentegen voelt een beetje afgeraffeld, alsof de boodschap gebracht was en er nu een eind aan het verhaal geschreven moest worden. Met een uitvoeriger uitgewerkt einde zou dit boek zeker een 5-sterren beoordeling verdienen!
De bovenste alinea begint met een prachtige stelling, maar er volgt geen uitwerking. We zouden hier graag meer over willen weten. Zijn het de beschrijvingen die de lezer de muziek doet horen? Of zijn er nog meer aspecten van het boek die ervoor zorgen dat de muziek zo naar voren komt in de roman? De zin die daarop volgt is een mooie toevoeging. De lezer wordt gepord om de muziek die in het boek aan bod komt te beluisteren, wat bij zal dragen aan de leeservaring.
In de laatste alinea introduceer je nieuwe informatie voor de lezer over het einde. Dat had misschien beter uiteengezet kunnen worden in een aparte alinea. Wel lastig, want je mag geen spoilers geven! Je vertelt dat het einde je ervan weerhoudt om het vijf sterren te geven. Dat is helder naar de lezer toe en op zich een prima zin om mee te eindigen.
Je recensie stuit over het algemeen op een paar knelpuntjes. Ten eerste moet er wat aan de structuur gesleuteld worden. Sommige alinea's sluiten niet logisch op elkaar aan. We gaan van een quote, naar verhaalbeschrijving, naar informatie over de auteur, naar meer verhaalbeschrijving, naar een conclusie. Dat komt warrig over. Daarnaast ben je veel bezig met beschrijvingen geven met hier en daar stelling, maar zien we weinig onderbouwing. Behalve dat je het een mooi boek vindt met prachtige beschrijvingen die emotioneren, ga je niet gedetailleerd in op jouw leeservaring. Een gemiste kans, want juist dat willen we lezen. Wel ben je al een heel eind op weg, door bijvoorbeeld je punt te illustreren met quotes. Als je nog aan je onderbouwingen en structuur kunt werken, zul je zien dat je recensie er een stuk op vooruitgaat.
Lees meer
- De Hebban Crew redigeert jouw recensie #1: 'Het zal in het begin even moeilijk zijn om overal bij stil te staan en je af te vragen "maar waaróm vind ik dit?"'
- De Hebban Crew redigeert jouw recensie #2: 'Het mist uitwerking en onderbouwing. En, niet geheel onbelangrijk, het mist jouw leeservaring.'
- De Hebban Crew redigeert jouw recensie #3: 'Citeer alleen uit het boek als het citaat in dienst staat van je recensie.'
- De Hebban Crew redigeert jouw recensie #4: 'Het lijkt wel alsof je weer helemaal je leeservaring ingezogen bent en vergeet om ons te vertellen hoe je daar bent gekomen.'
- De Hebban Crew redigeert jouw recensie #5: 'Schenk wel altijd even aandacht aan een logische opbouw van je recensie.'
- De Hebban Crew redigeert jouw recensie #6: 'Je zult merken dat het heel leuk is om jezelf uit te dagen hetzelfde te zeggen in minder woorden.'
