R.J. Ellory: 'Wij zijn het lezen verleerd'

Over de verkoopcijfers van zijn boeken heeft hij niets te klagen. En hij oogst alom waardering van thrillerrecensenten. Toch is de Britse misdaadauteur R.J. Ellory uitermate somber gestemd over de toekomst van het boek én de lezer. Dat schrijft hij op zijn eigen website.

''In mijn land en vele andere wordt niet meer gelezen'', stelt de schrijver die komende zondag guest of honor (oftewel eregast) is op het Nederlands Thrillerfestival in Zoetermeer. ''Ik zeg niet dat niemand meer de moeite neemt om te lezen, maar degenen die werkelijk een boek ter hand nemen, zijn vaak ouder dan twintig. Ja, ze zijn zelfs de dertig voorbij. Lezen als voornaamste vrijetijdsbesteding is voor oudere generaties. We voeden generatie na generatie op, die het lezen van boeken niet meer noodzakelijk of wenselijk vindt.''

Volgens Ellory zou uit onderzoeken blijken dat zestig procent van de Britse bevolking nauwelijks het lezen en/of schrijven machtig is. ''Ik zie de voorbeelden daarvan om me heen'', aldus Ellory. ''Er is een krantenkiosk in mijn wijk waar ze ook ciggerettes  (in plaats van cigarettes, red.) verkopen. Ik zag een bord, neergezet door de gemeente, waarop stond dat bussinessess (in plaats van business) gewoon doorgang zullen vinden. Het veelvuldige foute gebruik van de apostrof, puntkomma of dubbele punt herinnert me eraan dat we meer en meer vergeten hoe we onze taal moeten gebruiken.''

We kunnen daarvan wel de technologie, televisie, internet en e-readers de schuld geven, maar die zijn niet de werkelijke oorzaak, betoogt de schrijver. ''De werkelijke reden ligt in het feit dat we mensen niet meer leren om te lezen.''

Enige tijd geleden gaf Ellory les aan drie groepen studenten van tussen de zestien en achttien jaar oud. ''Ze wilden allemaal docent worden en les in Engels en literatuur gaan geven. Niemand van hen had van Hemingway, Steinbeck of Capote gehoord. De naam Tolkien kwam enkelen wel weer bekend voor, maar ze dachten dat hij de scenario's voor de films had geschreven. Slechts negentien van de 105 studenten hadden in hun leven een boek helemaal uitgelezen.'' Voor hun studie moesten ze hoofdstuk 1 van The Color Purple van Alice Walker lezen. Ellory: ''Alleen hoofdstuk 1! En de vraag op hun examen was: 'Beschrijf in je eigen woorden hoe de roman begint'.''

Vooral in het Verenigd Koninkrijk is men het belang van het boek uit het oog verloren, stelt de auteur van de deze maand verschenen thriller Het kwaad en de rivier. ''Waarom zouden we fictie lezen? Wat heb je eraan? In mijn geval kwam alles uit boeken: mijn vocabulaire, mijn vermogen om te communiceren, zowel verbaal als schriftelijk, mijn vermogen om te spellen, te studeren, te herinneren, mijn hersenen te gebruiken, een mening te hebben en te formuleren, mijn vermogen om te debatteren en het leven te begrijpen. Ik geloof niet dat er een roman is geweest die niet een bijdrage heeft geleverd aan de persoon die ik nu ben. Men zegt dat lezers toleranter, begripvoller, geduldiger en scherpzinniger zijn en meer medeleven tonen dan zij die boeken links laten liggen. Daar kan ik geen oordeel over vellen. Wat ik wel kan zeggen, is dat zonder boeken mijn leven heel anders verlopen zou zijn. En dan heb ik het niet over mijn eigen boeken.''

Ellory besluit zijn betoog met een oproep aan de lezers. ''Blijf lezen en overtuig anderen om ook te gaan lezen. Alleen lezers kunnen niet-lezers veranderen in lezers. Onderwijzers, ouders, grootouders, vrienden, buren, collega's, het maakt niet uit. Laten we ons verantwoordelijk voelen voor het creëren van een nieuwe generatie lezers. Zij zullen de liefde voor het lezen doorgeven aan hun kinderen, hun vrienden, en wellicht zien we hierdoor onze cultuur weer tot leven komen.''