Scherprechters VN blijven streng voor Nederlandse thrillerauteurs

De gids van Vrij Nederland is niet de de enige stem in thrillerland, stelt de Vlaamse schrijfster Hilde Vandermeeren met nadruk. Haar meest recente thriller Stille grond  wordt van twee sterren voorzien in de VN-bijlage, terwijl het katern Moordzomer 2015 van het magazine Knack er vier sterren voor neertelt. ''Die waardering van VN vind ik uiteraard te weinig, maar we hebben ons er maar bij neer te leggen'', zegt Vandermeeren.

Het is elk jaar aan het begin van de Maand van het Spannende Boek een fascinerend fenomeen om te zien hoe auteurs uit Nederland en Vlaanderen reageren op het oordeel van de thrillerrecensenten van Vrij Nederland. De ene keer zijn er felle, stormachtige reacties, het andere jaar valt het weer mee. Maar de gids laat geen auteur onberoerd. De een toont op Facebook trots de drie of vier sterren voor zijn of haar boek, de ander doet quasi-schouderophalend op datzelfde sociale medium melding van die ene ster, net zo veel 'als die Duitse bestsellerauteur' en die ene voor de Gouden Strop genomineerde schrijver hebben.

Het lijkt ons een mooi onderwerp voor een sociologische studie: de impact van de VN-sterrenregen (of het uitblijven daarvan) op de Nederlandse en Vlaamse beoefenaars van het thrillergenre. Na de publicatie van welke editie dan ook zijn er in meer en mindere mate korzelige commentaren van de kant van de schrijvers (of hun uitgevers) te noteren. Je kunt je afvragen waarom. Het is per slot van rekening maar een mening. Zo reageerde onze toenmalige prins van Oranje toch ook toen hij werd geconfronteerd met het antecedentenonderzoek van een professor naar zijn schoonvader-to-be? Het is echter wel van belang om te weten uit welke hoek de wind waait. Als het om thrillers gaat, komt die mening van een magazine dat al 36 jaar het spannende boek zonder aanziens des persoons tegen het licht houdt. Met zo'n lange staat van dienst word je vanzelf gezaghebbend. Dan is het voorstelbaar dat een zure bespreking van jouw proeve van bekwaamheid au doet.

Hoogstwaarschijnlijk zijn de auteurs Esther Kreukniet en Tom Kenis dit jaar verre van verheugd over het oordeel van het VN-recensentenkorps. Een droevige nulsterrennotering viel de twee ten deel. Kreukniets boek En passant wordt weggezet als een wannabe-thriller met rommelige plot rondom mislukte huwelijken, vreemde affaires en geflipte mensen ''die je niets beters gunt''. De kansmachine van de Vlaming Kenis over een mishandelde boerin met een uitzendbaantje heeft een afwijkende tekstaanpak, waar de recensent van VN maar weinig wijzer van werd. Conclusie: ''Het is niet leuk, er is geen plot, de karakters spreken niet en de dialogen zijn verwarrend.''

Afgaande op die ene nulsterrennotering voor Kreukniet en wetende dat in de afgelopen vijf jaar in de VN-gids maar liefst zeven tot negen keer de nul werd toegekend aan van 'onze' auteurs, dan zou je wellicht kunnen constateren dat de recensenten van het weekblad de Nederlandse thriller wat gunstiger zijn gezind. Maar niets is minder waar. Gemiddeld werd een thriller van Hollandse bodem beloond met een magere 2,05 sterren. In de afgelopen zes edities scoorde ons land steeds rond de twee sterren. Nederland bungelt dit jaar op de voorlaatste plaats in vergelijking met andere landen. De hoogste gemiddelde score van 3,2 sterren was voor spannende boeken uit Scandinavie. Daarna volgen het Verenigd Koninkrijk (3,02 sterren), de VS (2,36), België (2,12), Nederland (2,11) en Duitsland (2,00).

Kijken we naar de afgelopen zes VN-gidsen, dan bungelt ons land onderaan met 2,05 sterren. Scandinavie voert ook hier de lijst aan met gemiddeld 3,02 sterren.

Wellicht ligt het aan de mindere kwaliteit van de thrillers. Misschien hebben de critici een cursus Nog Strenger Bespreken gevolgd. Feit is dat de recessie heeft toegeslagen in het vijfsterrenresort. Werden in 2010 en 2011 rond de twintig boeken uit binnen- en buitenland als 'briljant' bestempeld, de jaren daalde dat aantal fluks tot acht thrillers dit jaar. 

De recensenten van Vrij Nederland zijn uitermate zuinig met het toekennen van de volle score aan een Nederlandse schrijver, concluderen we. De laatste keer gebeurde dat in 2012. Charles den Tex kreeg toen het volle pond voor zijn thriller De vriend. ''Een knap gecomponeerd verhaal'' rond de tolk Emma Walker, concludeerde de jury toen over het boek dat steunt op ''goed geformuleerde, heldere zinnen die ter zake doen.''

In de Detective & Thrillergids van juni 2010 werd nog de loftrompet gestoken over het spannende boek van vaderlandse komaf, want er was maar liefst een tiental boeken dat vier sterren kreeg. ''Het gaat goed met de Nederlandse thriller'', stelde de commentator van dienst, Padu Boerstra, optimistisch vast. Het is er sindsdien echter niet beter op geworden. Ook dit jaar komen we de tien viersterrennoteringen niet te boven. Maar onze gelukwensen voor deze auteurs zijn niet minder gemeend. Dus van harte Lieneke Dijkzeul, Daan en Thomas Heerma van Voss, Loes den Hollander, Nausicaa Marbe, Tim Notten, René van Rijckevorsel, Nicolet Steemers, Esther Verhoef, Marcel Verreck en Leon de Winter! Hoger kunnen Nederlandse schrijvers kennelijk niet meer komen.

Opvallend: geen van de vijf genomineerden voor de Gouden Strop 2015 haalde meer dan drie sterren (= 'goed') voor zijn of haar boek. Zelfs Jo Claes die het winnende De mythe van Methusalem schreef, moet zich daarmee tevreden stellen. En dat met een recensent van Vrij Nederland, te weten Erik de Vries, binnen de jurygelederen.     

Lees ook de Hebban VN Detective & Thrillergids analyse van vorig jaar.

Benieuwd naar alle waarderingen van de VN Detective & Thrillergids van de afgelopen jaren? Sinds afgelopen week toont Hebban bij elke thriller die door Vrij Nederland werd beoordeeld het aantal sterren.