Schilderachtige taferelen als boekdecor

Jeroen Bosch wordt ook wel gezien als één van de belangrijkste schilders van de Noordelijke Renaissance. Hij wordt beschouwd als een echte vernieuwer. Zijn werk beeldt thema’s als angst, afschuw, zonde en rampen op een unieke manier uit. De schilderijen staan bovendien bol van de symboliek en bevatten vaak kleine grapjes.  

Niet zo gek dus dat de schilderijen tot de verbeelding spreken. Hoewel de schilderijen soms angstaanjagende taferelen tonen, zijn zelfs kinderboeken geïnspireerd op het werk van Bosch.  

Kik is op Mik

Zo maakten Sietske Mol en Sarike van Wijgerden samen het prentenboek Kik is op Mik. Volgens Hebban-recensente Nienke Pool een geweldig kleurrijk en levendig verhaal en ‘een zeer geslaagde poging om het werk van een moeilijk te begrijpen schilder aan kinderen van 4-8 jaar voor te schotelen.’ De illustraties van Sarike van Wijgerden, die over haar werk vertelde in de rubriek De Tekentafel, maken het verhaal compleet. ‘Ze ademen de bizarre sfeer van Bosch uit zonder dat het eng of griezelig wordt. Voor een eerste kennismaking met deze vreemde kunst is dit boek uiterst geschikt.’ Lees hier de volledige recensie.

Op zoek naar Jeroen

Een boek dat onlangs naar aanleiding van het 500ste sterfjaar van Bosch opnieuw werd uitgegeven is Op zoek naar Jeroen van de bekende kinderboekenschrijver Paul van Loon. In het boek komt de auteur tot zijn grote verbazing in de wereld van de bekende schilder Jeroen Bosch terecht. Een wereld vol vreemde wezens en bizarre taferelen. Hoe komt hij nu weer veilig thuis? Maar liefst vijf sterren kreeg het boek van onze Hebbanrecensent: ‘Van Loon laat zijn lezers op zeer eenvoudige en toch boeiende wijze kennismaken met de vreemdste schilder die Nederland ooit heeft gekend. Hij verpakt de geschiedenis in een spannend kinderverhaal. Hij voert ze langs alle belangrijke werken van de schilder en legt het uit. De lezer leert en geniet.’ Bijzonder is dat het er toestemming werd gegeven om het originele werk van Bosch in het boek te gebruiken. De aanvullende tekeningen, waardoor de lezer Paul van Loon werkelijk door de wereld van Bosch ziet lopen, komen van de hand van Caren Limpens.   

Bosch. Het vreemde verhaal van Jeroen, zijn pet, zijn rugzak en de bal

Maar ook de bekende en gewaardeerde illustrator Thé Tjong-Khing maakte gebruik van de wondere wereld van Bosch. Het woordloze prentenboek Bosch. Het vreemde verhaal van Jeroen, zijn pet, zijn rugzak en de bal is wel wat spannender voor jonge lezers, met boeven, monsters en een akelige heks. Toch heeft de tekenaar met veel respect het werk van Jeroen Bosch voor kinderen toegankelijk willen maken, vindt Hebban-recensent Nienke Pool. Maar ook voor volwassenen en fans van de schilder is het boek zeer geschikt: ‘Hoe beter je het werk van Jeroen Bosch kent, hoe leuker dit boek wordt,’ zegt Pool. ‘Er zijn grote werken van de schilder in verwerkt, maar ook ontelbaar veel kleine details. Uren kun je speuren om een detail van Tjong-Khing in een oorspronkelijke werk van Jeroen Bosch terug te vinden. De jonge lezer geniet van de bizarre prenten en de meer ervaren lezer kan zien dat Tjong-Khing van de originele schilderijen (die vaak veel te eng zijn voor kinderen) onschuldige beeldelementen heeft gemaakt.’     

Jheronimus

Maar ook voor volwassenen zijn er uitgaves in het kader van het Jeroen Bosch Jubileumjaar. In september 2015 publiceerde Marcel Ruijters, winnaar van de Stripschapprijs 2015, een grafische roman over de bekende schilder. In de getekende biografie brengt Ruijters volgens de uitgever ‘op grootse wijze de late middeleeuwen in alle rauwheid en schoonheid tot leven.’ In het boek wordt binnen de tekeningen het leven van Bosch gevolgd en worden de werken van de schilder, in hedendaagse ogen vaak bizar, in hun context geplaatst. De Volkskrant gaf Jheronimus vier sterren en schreef: ‘In de golf kunstenaarsbiografieën die stripmakers in binnen- en buitenland publiceren (Rembrandt, Van Gogh, Schwitters, Munch en Werkman kwamen eerder al aan bod, Warhol is in de maak) is Jheronimus een bedachtzame nieuwkomer. De robuuste, houtsnede-achtige tekenstijl van Marcel Ruijters leent zich daarbij perfect voor het tot leven brengen van 15de-eeuwse taferelen.’ Ook NRC Handelsblad was enthousiast: 'Mysterieus, origineel en intrigerend: Bosch had zich geen betere stripbiograaf kunnen wensen.'   

De duivelskunstenaar

Eind deze maand wordt de nieuwe roman van Matthias Rozemond verwacht. De duivelskunstenaar onderzoekt de vraag wie of wat Jeroen Bosch inspireerde tot het maken van zijn kunstwerk De Tuin der Lusten. In 1481 komt Jeroen van Aken, zoals de schilder van oorsprong heet, na zeven jaar terug uit Venetië. In zijn geboortestad Den Bosch trekt hij in bij zijn oudere broer die getrouwd is met Jeroens jeugdliefde Kathelijne. Zij haalt Jeroen over weer te gaan schilderen. Wanneer de voltooiing van zijn drieluik nadert, staat Bosch voor een onherroepelijke keuze.  

Nieuwe lusten

Op 1 april verschijnt de verhalenbundel Nieuwe lusten bij uitgeverij De Geus. Hans Maarten van den Brink, schrijver en voormalig correspondent van NRC Handelsblad, vroeg meerdere auteurs om een verhaal te schrijven over De Tuin der Lusten, het beroemde drieluik van Bosch. Alle benaderde auteurs zeiden meteen ja. ‘Ik denk dat het met de dubbelzinnigheid van het schilderij te maken heeft,’ zegt Van den Brink. ‘De afbeeldingen zijn heel concreet en raadselachtig tegelijk. Ze bieden zowel een aanknopingspunt als ruimte voor het eigen verhaal van iedere schrijver. Het is fascinerend om te lezen hoe verschillend, hoe persoonlijk en hoe eigentijds de beelden van Jeroen Bosch kunnen worden vertaald. De tweeëntwintig stukken vormen samen een nieuw tableau dat uitblinkt door zijn wellustige gevarieerdheid.’  

Bosch 500

Het Jeroen Bosch-jaar wordt natuurlijk niet alleen in het boekenvak groots gevierd. Sinds 7 januari 2016 draait in verschillende Nederlandse bioschopen en filmhuizen de documentaire 'Jheronimus Bosch, Touched by the Devil' van Pieter van Huijstee, waarin het kunsthistorisch researchteam gevolgd wordt dat het mysterie van de ongeveer 25 nog bestaande schilderijen van Jheronimus Bosch probeert te ontrafelen. Ook worden daarin de voorbereidingen gevolgd voor de grootste overzichtstentoonstelling ooit van de middeleeuwse schilder. Gaat het lukken alle meesterwerken naar Nederland te halen?  

In het voorjaar is namelijk een tentoonstelling te bezoeken die totaal gewijd is aan het werk van de Middeleeuwse schilder. In het Noordbrabants Museum in Den Bosch worden ongeveer twintig schilderijen (waarvan een aantal net gerestaureerd) en 19 tekeningen tentoongesteld. ‘Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie’ is van 13 februari t/m 8 mei 2016 te bewonderen. Het museum is dan dagelijks geopend van 9:00 tot 19:00 uur.

Meer info over de tentoonstelling.

Uiteraard vormt ’s Hertogenbosch, de geboortestad en woonplaats van de schilder, het stralende middelpunt van de vele activiteiten dit die jaar georganiseerd worden in het kader van de internationale manifestatie ‘Jheronimus Bosch 500’. Theater- en filmmakers, dansers, designers, musici, kunsthistorici en bewoners lieten zich inspireren door de creativiteit van de schilder.

Voor een overzicht van alle activiteiten klik je hier.