Sebastian Fitzek: ‘Ik geef mijn nachtmerries aan anderen’

In zijn geboorteland Duitsland heeft Sebastian Fitzek inmiddels de status van superster bereikt. Zijn psychologische thrillers vliegen als zoete broodjes over de toonbanken, zijn lezingen zijn druk bezocht en er ontstaan lange rijen als Fitzek komt signeren. In Nederland is de auteur minder bekend. Dus wie is de man die bij onze oosterburen zo razendpopulair is?

Sebastian Fitzek (1971) is een geboren en getogen Berlijner en omdat ook Het Joshuaprfiel zich in Berlijn afspeelt is er geen betere plek om hem over zijn allernieuwste thriller te interviewen dan Berlijn. Wie even op zijn naam googled komt er al snel achter dat er in de thrillers van Fitzek geen gezellige theekransjes, wijntjes of gerechten in gezellige, warm ingerichte keukens aan te pas komen. De boeken van Fitzek zijn zoals de stad Berlijn ook is; ruig, ruw en vol verrassende wendingen. Je weet met hem nooit wat je verwachten moet, welke wendingen het plot maakt en hoe hij je nu weer verrast. Niets is wat het lijkt.

Ook Het Joshuaprofiel gaat alle kanten op, behalve de kant die je verwacht. Het boek vertelt het verhaal van de als thrillerschrijver mislukte Max Rhode. Hij is een braaf, plichtsgetrouw en getrouwd. Samen hebben ze een pleegdochter van tien, die ze al vanaf haar geboorte opvoeden. Max heeft nog nooit eerder iets illegaals gedaan in zijn leven. Dit in tegenstelling tot zijn broer, die, niet zonder reden, in een gesloten psychiatrische inrichting zit. Zoals je van Fitzek mag verwachten gebeurt er in het eerste hoofdstuk iets vreemds en afschuwelijks in het leven van Max, waarna het verhaal zijn eigen leven gaat leiden. ‘En ook personages gaan op een bepaald punt in het schrijfproces hun eigen leven leiden. Ze evolueren, doen wat ze willen en ik weet niet welke kant het dan op gaat. Auteurs zijn meerdere personages; je moet als een moordenaar denken, als een vrouw, als een kind, als een held.’

Op adem komen

Het boek is een heuse pageturner, maar wel een die je af en toe moet wegleggen, omdat de gruwelijk- en wreedheden elkaar in razend tempo opvolgen. Er is voor de lezer nauwelijks tijd om op adem te komen. Fitzek heeft zich ontdaan van overbodige scènes, wat de vaart er goed in houdt. Hoe verder in het boek je komt, hoe vaker je je afvraagt ‘wat er om gaat in het hoofd van Sebastian Fitzek, want verknipt is het wel.’ Fitzek lacht als hij de vraag (was ist los in deinem Kopf) krijgt voorgeschoteld. ‘Hoe gek zijn de lezers die hier voor willen betalen?’ Dan wordt hij serieus en gaat dieper op de vraag in.

‘Er gebeurt zoveel in ieders leven dat iedereen een psychologische, gekke thriller zou kunnen schrijven. Je hoeft niet eens op zoek te gaan naar personages. Denk maar eens aan collega’s, familieleden, vrienden. Er zit altijd wel iemand tussen die een beetje gek is en waarover je zou kunnen schrijven. Je moet het alleen zien. Net zoals een journalist die verhalen ziet die iedereen zou kunnen zien, maar niet zien, omdat ze er niet naar op zoek zijn. Het is mijn werk om op zoek te gaan naar gewone en ongewone mensen, waarbij vreemde dingen bij gebeuren.’

Wat als…

Voordat Fitzek met een verhaal begint, stelt hij zichzelf één enkele vraag. Het is een vraag die centraal staat in het leven van Fitzek. Meer dan eens stelt hij zichzelf de ‘wat als-vraag’, waarbij zijn thrillermind op volle toeren draait.

‘Het idee van mijn eerste boek De Therapie startte in de wachtkamer van de dokter. Mijn vriendin zat bij de dokter binnen, terwijl ik in de wachtkamer op haar wachtte. Het duurde een lange tijd en na 45 minuten vroeg ik mezelf af dat wat als iedereen me vertelt dat ze helemaal niet naar binnen is gegaan? In het geval van Het Joshuaprofiel was de vraag wat als iets dat gewoon lijkt te zijn, niet zo gewoon blijkt te zijn? Een goede vriend van mij heeft een pleegzoon. Op een dag vroeg hij me wat hij moest doen. De jeugdzorg wilde hem zijn pleegkind afnemen en het kind terugsturen naar zijn verslaafde ouders. Moest mijn vriend in het rechtssysteem geloven of moest hij het heft in eigen hand nemen en ontsnappen? Hij zei “Ik vlucht nog eerder met onze zoon naar het buitenland dan dat ik hem weer terug naar de hel breng.” Dat is een opmerking die blijft hangen en waarover ik ga nadenken. Wat zou ik doen in zo’n situatie? En dan ben ik vooral in de psychologische reactie van mensen geïnteresseerd en in mindere mate in wreedheden.’

Criminaliteitsvoorspelling

Het pleegkind is slechts een idee geweest waarmee Fitzek speelde voordat hij het boek begon te schrijven. Voor zijn werk als thrillerauteur zoekt hij online zo veel mogelijk informatie over uiteenlopende onderwerpen bijeen. Alleen al voor deze roman waren dat begrippen als: knock-out druppels, onbewoonde eilanden in Berlijn en Brandenburg, lijken in moerassen dumpen, vlucht tijdens werkverlof en seksuele voorlichting op de basisschool.

‘Dan hoop ik maar dat de politie weet dat ik een thrillerschrijver ben. Het ene moment zoek ik iets op over geweren, wrede straffen, de werking van gif, dan weer zoek ik iets op over luiers, want ik ben ook vader van drie kinderen. Als je daar een profiel van zou maken, zou ik als een psychopaat uit de bus komen. Inmiddels weet iedereen dat al het data- en e-mailverkeerd gescand wordt of in ieder geval kan worden. Criminaliteitsvoorspelling is allang geen sciencefiction meer. Op basis van je zoekopdrachten maakt een computer een profiel van je, waarna een berekening wordt gemaakt in hoeverre jij van plan bent criminele activiteiten te ontplooien.’

In Het Joshuaprofiel wordt Max Rhode door Joshua eruit gepikt. Volgens berekeningen zal Rhode binnenkort de fout in gaan, maar hij wordt gewaarschuwd door een vreemdeling die hem op zijn hart drukt niets strafbaars te doen. Uiteraard met alle gevolgen van dien.

Angst

Wat opvalt na het lezen van een aantal van Fitzeks boeken is de keuze van zijn hoofdpersonen. Fitzek schrijft vaak over kinderen die ontvoerd, dood of ongeneeslijk ziek zijn. Als je zijn boeken aan een psychiater zou geven, zou dat zeker een punt van gesprek zijn. Is dat angst?

‘Uiteraard. Ik verwerk mijn innerlijke angsten terwijl ik aan het schrijven ben. Ik geef mijn nachtmerries aan anderen. Daar kan ik goed mee leven, en ik ben gelukkig. Sinds ik zelf kinderen heb zijn die angsten wel wat concreter geworden. Vroeger was die angst abstracter. Maar ik denk niet dat ik zozeer over kinderen schrijf, maar meer over gezinnen. Iedereen kent het gezin, zou er een willen hebben of heeft in een gezin gezeten. Dat zijn grote, belangrijke verhalen, waarin iedereen zichzelf wel herkent.’

Berlijn in zijn broekzak

De sympathieke Fitzek blijkt een spraakwaterval, want na de eerste vraag blijft hij vol enthousiasme over zijn boeken en zijn auteurschap praten. En ook de volgende dag, wanneer hij een aantal plekken in Berlijn laat zien die in zijn nieuwste thriller voorkomen, blijft het niet lang stil. ‘Dit is de wijk waar Max Rhode en zijn gezin woont. Hij is er gaan wonen na het succes van zijn eerste thriller, maar inmiddels voelt hij zich er nogal ongemakkelijk, omdat hij het eigenlijk niet meer kan betalen,’ vertelt Fitzek als we langs een chique straat in Grunewald rijden. ‘En dit is het kruispunt waar hij het ongeluk krijgt, waarna hij in het ziekenhuis wakker wordt. Ik heb er zelf rondgereden voordat ik er over schreef.’ Als Berlijner kent hij de stad als zijn broekzak, kennis die hij goed weet te benutten.

‘Toen ik mijn eerste boek schreef – De Therapie – dacht ik dat ik het verhaal het best in Amerika kon laten afspelen. Veel thrillers spelen zich daar namelijk af. Maar mijn literaire agent zei na het lezen van het eerste manuscript dat ze duidelijk merkte dat ik nog nooit in Amerika gewoond had. Pas toen heb ik het verhaal in Berlijn laten afspelen. Ik schrijf niet over Berlijn, maar de lezer voelt wel dat ik er veel over weet. Verhalen moeten uit het hart komen en niet vanuit de hersenen.’