Senia leesclubboek van de maand - Onbehagen

Over Stichting Senia
Stichting Senia brengt mensen met culturele belangstelling bij elkaar. Senia organiseert culturele excursies (stadswandelingen, museumbezoeken) maar vooral leesclubs. Momenteel zijn er in Nederland ruim 1000 Senia-leesclubs actief, onderverdeeld in leesclubs Moderne Literatuur (Nederlands en vertaald), Klassiekers, Geschiedenis, Filosofie, Biografieën, Engels, Frans, Duits en Kunstgeschiedenis. Per seizoen selecteert Senia voor elk van deze leesclubs een aantal titels waarbij leeswijzers gemaakt worden. Deze bevatten een analyse van het boek, discussievragen en achtergrondinformatie over de schrijver en zijn werk.

Waar gaat het boek over?

Onbehagen is het eerste deel in de reeks pamfletten Nieuw Licht waarin hedendaagse denkers reageren op vragen die zijn opgeworpen in klassiek geworden filosofische teksten. Heijne buigt zich in Onbehagen over Sigmund Freuds Het onbehagen in de cultuur uit 1930.

In zijn beschouwing stelt Freud dat er een spanning is tussen een individu en de samenleving of cultuur waarvan hij deel uitmaakt. De oerdrift van de mens die streeft naar zoveel mogelijk geluk en genot (het lustprincipe) wordt in toom gehouden door het besef dat we ons niet over kunnen geven aan directe behoeftenbevrediging zonder anderen – en onszelf – te schaden (het realiteitsprincipe).

Heijne beschrijft in Onbehagen hoe zijn optimistische mens- en wereldbeeld fundamenteel is veranderd door een aantal ontwikkelingen. Een daarvan is het populisme dat volgens hem in feite de boodschap heeft Freuds realiteitsprincipe ongedaan te maken. Maar Heijne betrekt meer zaken bij zijn analyse, zoals ontwikkelingen in wetenschap en technologie. Om te concluderen dat de mens zich moet hoeden voor de barbaar in zijn omgeving en de barbaar in zichzelf.

YouTube - Coen Simon, Frank Meester en Bas Heijne vertellen over Onbehagen.

Wie schreef het boek?

Bas Heijne (Nijmegen, 1960) studeerde Engelse taal- en letterkunde, vertaalde boeken van onder anderen Joseph Conrad en E.M. Forster en publiceerde aan het begin van zijn schrijversloopbaan twee romans (Laatste woorden en Suez) en de verhalenbundel Vlees en bloed. Op televisie presenteerde hij voor de VPRO een jaargang Zomergasten en de serie De volmaakte mens. Vanaf 10 april brengen VPRO en Humanistisch Verbond een door Heijne gepresenteerde tv-serie naar aanleiding van Onbehagen.

Maar hij heeft zich vooral ontwikkeld als essayist en columnist met een opvallend breed ‘werkterrein’, variërend van ethiek en politiek tot actuele maatschappelijke onderwerpen en populaire cultuur. Voor zijn hele oeuvre van ‘beschouwend proza’ ontving hij in 2017 de P.C. Hooft-prijs.

De jury van deze prijs schreef in de verantwoording van haar keuze: ‘Doordat Heijne zich niet beroept op een wetenschap of een politieke ideologie, zelfs niet op een filosofische positie – hij is een goedgeïnformeerd burger en lezer van literatuur –, is de toon waarop hij schrijft niet die van een deskundige, een boven de werkelijkheid en maatschappij zwevende stem, die zijn lezers eens even zal uitleggen hoe het allemaal zit. (…) Hij schrijft als een denker en denkt als een lezer.’

Wat valt er te bespreken?

Voor de Senia-leesclubs schreef Agnes Bots-Nijenhuis een uitgebreide leeswijzer bij Onbehagen. Hierin geeft ze een overzichtelijke samenvatting van het boek en reikt ze een flink aantal vragen aan waaruit je een keuze kunt maken als je dit boek in een leesclub bespreekt. Er zijn aanknopingspunten genoeg voor een boeiende discussie over actuele onderwerpen!

Wat vonden Hebban-lezers van Onbehagen? Lees de recensies!

De Senia-filosofiegroep Haarlem besprak dit boek al en Jan van Diepen doet uitgebreid verslag van hun ervaringen op Filosofie lezen.

Op de hoogte blijven? Meld je aan voor de Senia-nieuwsbrief.

Een leesclub: iets voor jou?
Hou je van lezen, praat je graag over boeken en heb je overdag tijd? Dan is een Senia-leesclub misschien iets voor jou. Het hele jaar door organiseert Senia introductiebijeenkomsten voor mensen die belangstelling hebben om deel te nemen aan een leesclub. Er zijn aparte introductiebijeenkomsten voor de diverse Senia-programma’s. Kijk voor data en locaties op de website van Senia en klik op de provincie van je keuze. Wil je je aansluiten bij een al bestaande groep? Kijk dan op de pagina’s van de diverse programma’s (Literatuur, Geschiedenis, enz.) om te zien welke groepen plaats hebben voor nieuwe leden. Je bent van harte welkom!