Dossier /

Simon de Waal: Man van vakjes

op 14 juli 2015 door Hebban Crew

Fans van zijn werk wachten al jarenlang op het beloofde mafia-epos De vijf families. Maar Simon de Waal komt er gewoon niet aan toe. Er zijn series en een film te produceren, scenario’s en policiers te schrijven. Daar komt nu het geschenkboekje van de Maand van het Spannende Boek 2016 bij En dan wacht hem ook nog het échte criminele leven.

Tegenwoordig staat in persberichten 'rechercheur zware misdaad bij de politie Amsterdam' achteraan in het rijtje functies dat Simon de Waal (1961) allemaal bekleedt. De eerste plaats is voor auteur, gevolgd door scriptschrijver, regisseur en producent. Toch heeft De Waal bij de hoofdstedelijke politie de langste staat van dienst. In het jaar dat hij achttien werd, trad hij daar in dienst om zeven jaar later toegelaten te worden tot het rechercheteam dat zich met de zware criminaliteit in de Amsterdamse binnenstad bezighoudt. Het is al weer een decennium geleden dat hij een schildje en bos bloemen voor een kwart eeuw trouwe dienst in zijn handen kreeg gedrukt. 'En een hand van de commissaris.'

Maar De Waal voelt zich in de eerste plaats schrijver. Dat zei hij al ten tijde van de publicatie van zijn eerste thriller Cop vs Killer in 2005. ''Dat is zo sinds ik parttime ben gaan werken'', vertelde hij in een interview. ''Maar het recherchewerk zou ik niet willen missen.''

Met Cop vs Killer loste rechercheur De Waal een oude belofte aan zijn uitgever in. 'Oscar van Gelderen zat al heel lang achter mij aan met het verzoek om een thriller. Hij stuurde constant sms-jes met ‘Boek al klaar?’.'' De totstandkoming van zijn debuutthriller nam twee jaar tijd in beslag. ''Bij mij moet een idee voor een boek heel lang door mijn hoofd stuiteren voordat ik het goed genoeg vind om te beginnen met schrijven. Het moet helemaal kloppen. Maar dan schrijf ik het ook redelijk snel op. Dit boek was binnen vier maanden af.'

Cop vs Killer viel direct in het pulletje bij de meeste recensenten en ook de jury van de Gouden Strop was ermee ingenomen. Het boek belandde op de shortlist. Ook De Waals volgende thriller, Pentito (2008), was een schot in de roos. Opnieuw een nominatie voor de Gouden Strop én de bekroning met de Vlaamse thrillerprijs De Diamanten Kogel. 'Prijzen winnen , of genomineerd worden, is geweldig', zei De Waal kort na zijn overwinning. 'Maar ik wil graag mensen vermaken, raken, iets zo mooi, spannend, intrigerend mogelijk opschrijven. Een zeer persoonlijke mail die ik kreeg over Pentito is voor mij bijvoorbeeld meer waard dan alle prijzen. Al was er van Pentito maar één exemplaar verkocht, juist aan diegene die me die mail schreef, dan was het voor mij alle moeite waard geweest.'

Het maffia-epos dat er nooit kwam...

Voor de lezers die Cop vs Killer en Pentito in de armen sloten had De Waal eind 2009 een plezierige mededeling: hij werkte aan een driedelig maffia-epos, getiteld De Vijf Families. Het eerste deel zou een jaar later in de winkel moeten liggen. Het decor van de trilogie werd gevormd door een klein dorpje ten zuiden van Napels, waar de maffia vrij spel heeft. Er is een dappere priester die tijdens de missen oproept tot verzet tegen de maffia, maar is ook een charmante, maar foute advocate die weet te bewerkstelligen dat vijf maffiafamilies een vorm van samenwerking aangaan om zo veel machtiger te worden. Het eerste deel beschrijft de opkomst van de families, zo beloofde De Waal. De overige delen zouden vertellen over het hoogtepunt en de ondergang van de clans. Het is nog steeds wachten op het eerste deel van De Vijf Families. Publicatie ervan werd steeds uitgesteld. Of het uiteindelijk leidt tot uitstel, is niet bekend. Het is in ieder geval niet te hopen.

Dat het maffia-epos maar niet komt, heeft allemaal te maken met de karrevrachten aan creatief werk die De Waal verstouwt. En dan is er natuurlijk ook het echte politiewerk dat gedaan moet worden. De tekstverwerker van de speurende auteur staat geen dag onbenut op de eettafel in huize De Waal. Al een kwart eeuw schrijft hij scenario’s voor films en televisieseries. De International Movie Database bevat een ellenlange lijst waaraan De Waal heeft gewerkt en nog druk mee doende is. Zo schreef hij (mee aan) de series Bureau Kruislaan, Unit 13, Spangen, De geheime dienst, Russen, Grijpstra & De Gier, Baantjer (twintig episodes), Boks, Moordvrouw, Smeris en NoordZuid. En hij werkte onder meer mee aan de films Lek (bekroond met een Gouden Kalf), Bella Bettien, Kapitein Rob en het geheim van professor Lupardi en Pizza Maffia.

Sprong in het diepe

Met de televisiefilm Cop vs Killer (inderdaad naar aanleiding van zijn boek) maakte De Waal een sprong in het diepe. Hij schreef niet alleen het script, toen regisseur Hans Pos tijdens de opnamen ziek werd, vroeg de producent aan De Waal of hij in de regisseursstoel wilde gaan plaatsnemen. ''Ik heb allereerst gebeld met de twee hoofdrolspelers om te vragen wat zij ervan vonden'', zei De Waal in een interview uit 2012. ''Ik had het begrepen als zij liever iemand hadden gehad die het klappen van de zweep kent. Maar zij spraken hun vertrouwen in me uit. Toen was het, weliswaar met steun van iedereen, toch: schop onder je kont, het diepe in en dan maar zien of je blijft drijven.''

Aan het resultaat te zien, is dat prima gelukt. Cop vs Killer heeft zich ontpopt zich als een strak geregisseerde film over de keiharde crimineel Mirko Narain die niet te vangen lijkt, totdat zijn tegenstrever, politieman Frank Spinola diens zwakke plek ontdekt. Jeroen Willems speelde een weergaloze rol als de bloedstollende crimineel met vele gezichten en ontving daarvoor een Gouden Kalf. De Waal: 'Het is nu eenmaal zo dat ook criminelen niet zo groot kunnen worden als ze niet "íets" hebben, noem het charisma. Willem Holleeder zat tijdens de rechtszaak grappen te maken met de rechtbankpresident. Dat doe je niet als autokrakertje. Jeroen deed dat heel goed: hij is in de film de nietsontziende Mirko, maar je krijgt op een gekke manier toch sympathie voor hem.' Tot groot verdriet van De Waal overleed Willems in december 2012 en Hans Pos in juni 2014.

De show must go on

Maar de show(s) must go on. De Waal heeft al weer een nieuw filmproject op stapel staan, getiteld The Fear of God. Acteur Yorick van Wageningen heeft toegezegd de hoofdrol te gaan spelen. Hij kruipt in de huid van een rechercheur die in een gemeenschap van Jehovah's Getuigen in een klein dorp onderduikt in de hoop daar een moordenaar te kunnen vangen. De Waal treedt op als scenarist en producent van de film, waarvan de release voor 2016 gepland staat.

Was de film Cop vs Killer al een groot succes, de tv-serie Bureau Raampoort belooft dat ook te worden. In 2014 werd een pilot op SBS6 uitgezonden, gebaseerd op de boeken die De Waal schreef met oud-rechercheur en bestsellerauteur Appie Baantjer. Die pilot werd door meer dan 1 miljoen mensen bekeken, vandaar dat de commerciële zender heeft besloten er een vervolg aan te geven. Vanaf eind september is de serie te zien en eerder die maand ligt ook onder de naam Bureau Raampoort een nieuwe policier van de hand van De Waal in de winkel. Met de vertrouwde namen uit de politieromans van De Waal & Baantjer-reeks: de oude rechercheur Peter van Opperdoes en zijn jonge, brutale kompaan Jacob Halm.

Met Appie Baantjer bedacht De Waal de opzet voor de serie politieromans Baantjer & De Waal, waarvan het eerste deel in 2009 verscheen. Maar de geestelijk vader van rechercheur De Cock heeft niet lang aan de reeks mogen meewerken. Hij overleed in augustus 2010 op 86-jarige leeftijd aan de gevolgen van slokdarmkanker. Baantjer heeft meegeschreven aan de twee eerste policiers en van de derde, Een dief in de nacht, heeft hij nog wel de cover onder ogen gehad. Op uitdrukkelijk verzoek van Baantjer besloten uitgeverij Lebowski en De Waal de reeks voort te zetten en wel onder de naam De Waal & Baantjer. 'Hoeveel delen er nog zullen komen? Pff, ik heb geen idee. Ik ga gewoon door en ik zie wel', zei De Waal kort na het overlijden van zijn kompaan. Het zijn er uiteindelijk twaalf geworden. Bureau Raampoort, waar alleen de naam van Simon de Waal nog boven prijkt, is een vervolg op deze reeks.

Vakje dicht, vakje open

De Waal heeft zich wel eens uitgelaten over het realiteitsgehalte van politieseries. 'Je moet er niet naar kijken als politieman, want dat haalt de lol weg', zei hij bij RTL Late Night. 'Peter R. de Vries vindt Smeris niet realistisch, want het klopt niet wat die rechercheurs daar doen. Daar heeft hij gelijk in, het is ook zo. Maar ik kan geen enkele andere serie noemen die wel realistisch is.' De Waal zei dat vanaf het begin van de misdaadverhalen er al een loopje werd genomen met de werkelijkheid. 'Kijk naar Sherlock Holmes en dr. Watson. In het echt wordt een moord nooit aangepakt door één rechercheur met een hulpje. Het is altijd teamwork.'

'De series zijn per definitie niet realistisch', vervolgde De Waal. 'Waar je naar op zoek bent, is geloofwaardigheid. Gaan mensen mee in het verhaal, vinden ze het fijn om te volgen. Sluiten de kijkers de karakters in de armen. Daar gaat het om.'

Al die projectjes en projecten, De Waal vindt het geen zware opgave, zo liet hij ooit weten. 'Ik ben niet afhankelijk van een creatieve bui. Ik ga zitten en ik schrijf. Ik kan ook 's morgens aan het ene project schrijven en 's middags aan wat anders. In mijn hoofd zit het allemaal opgeborgen in verschillende vakjes. Als ik klaar ben is het: vakje dicht, ander vakje open, en schrijven maar.'