Strijd voor diversiteit gaat door

Begin maart werd de zogenaamde ‘strijd voor diversiteit’ gelanceerd: een actie die de vraag om meer diversiteit in boeken moest ondersteunen. Blossom Books was initiatiefnemer van deze campagne. Over het algemeen is het merendeel van de hoofdpersonen in boeken blank en hetero. De uitgeverij riep andere uitgevers en auteurs op om aan de vraag van lezers om meer diverse boeken te willen voldoen en zich (nog) meer te richten op verhalen waarin personages met een andere seksuele geaardheid, afkomst of lichamelijke gesteldheid dan de ‘mainstream’ karakters een centrale rol vervullen.  

Uitgever Myrthe Spiteri vertelt: ‘#Strijdvoordiversiteit is voornamelijk opgepakt door de lezers en boekhandelaren, ik heb het geloof ik nog niet voorbij zien komen bij andere uitgeverijen. Al merk ik wel dat het boekenaanbod steeds diverser wordt, maar dat is ook echt de trend op dit moment. Het is nu natuurlijk zaak dat dit geen hype blijft, maar dat het diverse aanbod gestandaardiseerd wordt.’   Ook heeft de campagne bij de uitgever zelf voor een verandering gezorgd: ‘Ik merk wel dat ik zelf met een meer open blik nieuwe manuscripten lees –gelukkig maar want volgens mij was ik best wel bekrompen in het begin! Dan dacht ik: oh, een verhaal dat zich in dat land afspeelt? Of een verhaal met zo’n hoofdpersoon? Laat maar zitten, dat wil toch niemand lezen… Ondertussen denk ik daar niet eens meer over na!’   

Genderdiversiteit  

Er worden natuurlijk ook ontelbaar veel boeken uitgegeven waarin uiterlijke kenmerken, de seksuele voorkeur, afkomst of religieuze gezindheid geen enkele invloed op het verhaal uitoefenen, wellicht niet eens van belang zijn of genoemd worden door de auteur. Maar voor wie zich in hoofdpersonages of de thematiek van een roman wil kunnen herkennen, is deze diversiteit juist van belang. Want niet iedereen behoort tot de mainstream. Een korte terugblik op het artikel van begin maart op Hebban, waarin auteur Marieke Nijkamp (en adviseur van de Amerikaanse organisatie ‘We Need Diverse Books’) stelt:  

‘Diversiteit in boeken is zo belangrijk, omdat de wereld divers is. Er zijn zo veel verschillende verhalen, zo veel ervaringen, zo veel verschillende mensen, en dat zou ook zo moeten zijn in fictie. In de praktijk zie je echter dat hoofdpersonen in boeken vaak allemaal ongeveer hetzelfde zijn. Blank, hetero, middenklasse, niet gehandicapt, vaak ook niet echt religieus... En aan die hele wijde, rijke leefwereld van anderen wordt eigenlijk geen aandacht besteed.’   

In het genoemde artikel werd vooral ingegaan op de recente golf aan boeken met homoseksuele personages in de hoofdrol die dit voorjaar de boekhandel overspoelde. In het kader rond genderdiversiteit kunnen echter ook boeken over transseksualiteit worden toegevoegd. Daar is het recente Aldus Sybren (2016) van Micha Meinderts een voorbeeld van. Dit semi-autobiografische verhaal is een klassieke coming-of-age-roman over een hoofdpersoon waarvan niemand weet dat hij tot voor kort door het leven ging als vrouw. Eerder verscheen ook de roman Mijn valse verleden (2014) van Alex Bakker, een autobiografisch verhaal over een man die geboren werd in het lichaam van een meisje. Als historicus gaat de auteur in deze roman op zoek zijn eigen verleden en naar de pijnlijke waarheid die daarin verborgen ligt.  

De actualiteit van dit thema zorgt er bovendien voor dat er inmiddels ook een uitgave voor kinderen vanaf acht jaar te verkrijgen is: George (2016) van Alex Gino vertelt over een meisje in het lichaam van een jongen die o zo graag de (vrouwelijke) hoofdrol wil spelen in de toneelvoorstelling van Charlotte’s web.  ‘George laat voorzichtig maar niet aarzelend zien wat een transgenderkind door kan maken. Dat is belangrijk want het boek vult een leegte in de jeugdliteratuur,’ aldus recensente Myrthe Bösensell op Hebban. 

Met een kleurtje  

Maar ‘diversiteit’ betekent meer dan de seksuele geaardheid, ook personages met een niet-blanke huidskleur, een beperking, handicap of uiterlijk dat afwijkt van het ideaal zijn nog onderbelicht in fictie.  Ook Blossom Books heeft op dat gebied al plannen gemaakt. Zo geven zij volgend jaar een boek uit dat zich afspeelt in een op Noord-Afrikaanse landen geïnspireerde wereld, waarin de hoofdpersonen dus ook niet blank zijn, maar een Arabisch uiterlijk hebben. ‘Er komen wel blanke mensen in voor maar… nou ja, laat ik niet te veel over het verhaal verklappen. En ook geven we een boek uit waarin de hoofdpersoon is geboren met het Moebius syndroom. Het verhaal gaat daar helemaal niet over, maar toch maakt dit gegeven het boek ‘anders’, aldus Spiteri.  

Dat die verscheidenheid in personages nodig is bleek begin juni, toen er een relletje uitbrak rond het Harry Potter-toneelstuk dat op 30 juli in Londen in première gaat. Daarin werd de zwarte actrice Noma Dumezweni gecast als Hermione (Hermelien). J.K. Rowling noemde de critici van zwarte Hermione daarop ‘een stelletje racisten’. De bedenkster van tovenaarsleerling Harry Potter zei in The Observer grote moeite te hebben met ‘de vasthoudendheid’ van sommige mensen dat het personage in het toneelstuk ‘een blanke vrouw’ moet zijn.    

Blijkbaar is het in films en op het toneel een stuk makkelijker om voor donkere personages te kiezen dan in boeken. Als dat wel gebeurt, is de auteur zelf vaak van Afro Amerikaanse of latino-afkomst. De Amerikaanse schrijfster Una LaMarche is een van de auteurs die het wel aandurfde in haar YA-boek Als geen ander, waarin een chassidisch meisje en een jongen van Caribische afkomst verliefd op elkaar worden. Hierin komen religie en etnische afkomst als belangrijke thema’s aan bod, maar wat het verhaal vooral bijzonder maakt is het feit dat de donkere Jaxon degene is die de cultuur van een ander moet leren begrijpen. Zijn afkomst is in dit boek in feite geen issue.    

Lees verder op de volgende pagina: Een maatje meer en Giveaway