The Harlan Coben files
Harlan Coben (Newark, 1962) had net voor de eeuwwisseling al de drie grote Amerikaanse thrillerprijzen op zak: de Edgar Award, de Shamus Award en de Anthony Award. Door toedoen van zijn vrouw sneuvelde de Edgar al snel en viel in diggelen, bekende hij. 'Het was overigens een lelijk beeldje, net het standbeeld van Hitler.'
Het was echter niet meteen vanzelfsprekend dat de Amerikaan ooit zou uitgroeien tot één van de meest succesvolle thrillerschrijvers ter wereld. 'Nee, ik ben niet zo iemand die zegt dat hij op de rand van de zandbak op zijn vierde jaar al dacht dat hij later schrijver wilde worden. Dat wilde ik namelijk helemaal niet,' vertelde hij in 2006. 'Als student heb ik een tijd in Spanje gewerkt. Mijn opa had een reisbureau en ik maakte daar zo veel mee, dat ik bedacht dat ik er een roman over moest schrijven. Het is nooit uitgegeven, het was ook niks, maar ik werd er wel door gegrepen. Toen ik eenmaal met schrijven was begonnen, wist ik meteen wat ik de rest van mijn leven wilde: schrijven.'
Het werd geen bliksemstart voor Coben die laag op de ladder begon met een klein contract en een kleine oplage in pocketformaat. Zijn uitgever werkte met 75 verschillende auteurs waardoor Coben een visje in een grote zee was. Maar de aanhouder wint en Coben begon succes te krijgen dankzij seriepersonage Myron Bolitar. 'De mensen die in een keer beroemd worden, hebben geen respect voor hun lezers. Die voelen geen band met hun publiek. Dat voel ik wel,' constateert hij.
'Ik heb helemaal niets met sport'
Sportmakelaar Myron Bolitar was het personage waarmee Coben een definitieve doorbraak bij het grote publiek kreeg. 'Mijn held is een verbeterde versie van mij', aldus Coben. 'Hij is een betere vriend, een betere basketballer, hij is grappiger, want hij bedenkt altijd direct oneliners, die ik zelf twee dagen later pas zou verzinnen.'
Bolitar is 193 centimer lang en was een professioneel basketballer in zijn jonge jaren die uitkomt voor de Boston Celtics (rugnummer 34). Tijdens een wedstrijd tegen de Washington Bullets loopt hij een gebroken knieschijf op, wat het einde betekent van zijn sportieve carrière. Bolitar richt vervolgens MB SportsReps op, een firma die de belangen van topsporters en ander coryfeeën behartigt. Hij gaat nogal ver als het om zijn cliënten gaat en daardoor functioneert de sportmakelaar ook wel eens als 'een detective per ongeluk'.
Dat Coben een held in een specifiek vakgebied uitkoos is nogal een toevalligheid: 'Ik een sportfan? Dat ben ik nooit geweest. Ik begrijp niet waarom mensen zo met sport dwepen. Het lijkt wel heldenverering, terwijl die sporters niet eens goed kunnen schrijven.'
Familieleven en ethische kwesties
Naast zijn seriepersonage besloot Coben regelmatig een uitstapje te maken in standalone thrillers. Een element dat vaak terugkomt in deze verhalen is het familieleven. Coben, zelf vader van vier kinderen, vindt het belangrijk dat lezers zich kunnen identificeren met de personages in zijn boeken. 'Wat in je naaste omgeving gebeurt ligt je nu eenmaal nader aan het hart dan wat er elders gebeurt. Ik ben zelf een familieman. Dat zie je in mijn boeken terug. Ik ben niet iemand voor seriemoordenaars en sadistische psychopaten,' geeft de schrijver toe. 'Ik houd ook niet van de grotestads-thrilers waarin de held eenzaam door de straten en stegen loopt. Niemand in mijn boeken loopt ooit alleen door donkere steegjes. Ik houd ook niet van thrillers met wereldomvattende complotten. In mijn boeken gaat het veelal om families en om de banden die ze bijeen houdt. Het belangrijkste van de Amerikaanse droom is een vreedzaam leven leiden, je kinderen in veiligheid opvoeden. Maar het is natuurlijk het verlangen van alle mensen overal ter wereld.'
Geen bloederige taferelen in de boeken van Coben maar kwesties om je hoofd over te breken. De schrijver werpt vragen op, zet hindernissen neer en laat zijn personages beslissen. Het is de kracht van Coben om de lezer mee te trekken in een verhaal zodat er bijna geen andere wereld meer bestaat. 'Als jij op vakantie gaat, naar een heerlijk warm oord als St. Tropez en je bent in mijn boek begonnen, dan moet de rest bijzaak worden. Je moet willen weten hoe het afloopt met de personages. Of er nu mooie boten langskomen, dames in bikini’s of obers met koele verversingen, je moet door willen lezen. Dat is het allerbelangrijkste wat ik met mijn boeken wil bereiken,' vat hij zelf samen.
Taalspel
Coben is, vooral in zijn beginjaren, een veelgebruiker van beeldspraak. Van een mooie vrouw omschrijft hij haar benen, ‘die zo lang zijn als een rij voor een Moskouse bakkerij'. En haar stem is niet gewoon zwoel, maar klonk 'als warme siroop op zondagse pannenkoeken'.
Hoewel de reputatie als thrillerschrijver bikkelhard kan zijn, is Coben weleens ontroerd door zijn eigen teksten. 'Alleen als ik een boek af heb, de laatste punt gezet heb, laat ik daadwerkelijk een traan. Ik kan ontroerd raken door een scène die ik zelf heb bedacht. Ik krijg die emotie overigens niet zozeer tijdens het schrijven, maar wel als ik mijn eigen tekst herlees,' geeft de Amerikaanse schrijver toe.
De ene dag is schrijven dus een feest voor Coben, maar hij ontkent niet dat het ook een worsteling kan zijn. 'Ik haat zinnen als dode hamsters', zei de Amerikaanse schrijver in 1999, tijdens zijn eerste promotietournee in Nederland. Coben bedoelde ermee dat hij ervan houdt om met taal te spelen. 'Ik probeer het meeste uit elk woord te halen. Ik schrap zeker 90 procent van wat ik aanvankelijk heb geschreven.'
De schrijftips van de meester
Voor wie in zijn voetsporen wil treden, heeft Coben wel een handvol schrijftips:
1: Trek de lezer vanaf de eerste pagina in het verhaal. In het begin geen beschrijvingen van een ondergaande zon, maar meteen actie.
2: Laat de gedeeltes achterwege die een lezer toch overslaat. Dit betekent niet dat je niet moet nadenken over de plot, of dat je thema’s of beschrijvingen van mensen geheel achterwege moet laten, maar wat je schrijft, moet wel aantrekkelijk zijn.
3: Je personages hoeven niet leuk of beminnelijk te zijn, maar je moet wel een biertje met ze willen drinken. Ze moeten intrigeren. Zelfs het leven van de bad guy – ook al is-ie echt weerzinwekkend – moet je interesseren.
4: Het draait om emotie. Die is belangrijk. Wat er gebeurt, moet van groot belang zijn voor de hoofdpersonages. Ze moeten geraakt worden.
5: Je moet een einde hebben. Het helpt bij het schrijven om te weten waar het verhaal zal eindigen. Bij The Five wist ik al vanaf het begin hoe het verhaal zou eindigen. Ik heb er met het schrijversteam voor gezorgd dat het einde emotioneel en bevredigend is.
6: Experimenteer.
‘Als je regels hebt om een goede thriller te schrijven, schaf deze dan ook weer af. Ik gebruik in een aantal van mijn boeken de tegenwoordige en verleden tijd door elkaar. Of ik maak gebruik van wisselende perspectieven. Elke regel die ik toepas, heb ik ook weer gebroken.’
