This is how we read: Hamlet in Moskou
Voor iemand die zichzelf omschrijft als ‘boekenmens’, kijk ik best veel tv-documentaires. Die gaan echt niet altijd over literaire onderwerpen. Vanuit mijn zetel gluur ik graag naar gestreste ontwerpers die niet tijdig klaar geraken voor de modeweken. Ook aan magere ballerina’s die zich een blessure trainen, vergaap ik me met plezier.
En kijk, literatuur is overal. Zelfs in Strictly Bolshoi, een documentaire over de danswereld uit 2007. De tv-reportage neemt ons mee naar Moskou in het voetspoor van Christopher Wheeldon. De Britse choreograaf gaat er een nieuw stuk creëren voor het Bolsjojtheater. Wheeldon heeft echter niet goed geluisterd naar het voorzetsel in zijn briefing. (Op dit punt zie ik mijn oude prof taalkunde haar ogen mismoedig ten hemel slaan. Veronachtzaming van de voorzetsels! Daar kan alleen ellende van komen…) Wheeldon denkt een voorstelling te gaan maken met de dansers van het Bolsjoj. Hij heeft een ballet in gedachten, gebaseerd op Shakespeare. De tragedie van Hamlet als dans.
Klinkt dat vaag? Ik zweer het: ik druk mij te helder uit. Op het moment dat Wheeldon in Rusland aankomt, zijn z’n ideeën ijler dan de geest van Hamlets gestorven vader. Wheeldon plant ‘iets met Hamlet’ en denkt voorlopig niet verder. De Brit zweert immers bij een ‘interactief creatieproces’. Niet direct een concept dat gedijt op de bevroren Russische ondergrond. De klassiek geschoolde dansers van het Bolsjoj houden van choreografen die doen wat hun jobomschrijving van oudsher dicteert. Pasjes bedenken. Pasjes aanleren. Et basta.
In theorie zou ik sympathie moeten voelen voor Wheeldon. Hij wil de dansers uittillen boven hun uitvoerende rol en hen meer artistieke inspraak geven. Is dat niet ruimdenkend? Zo klinkt het wel… Maar terwijl ik de praktijk in Strictly Bolshoi bekijk, merk ik dat mijn hart naar het Russische kamp rent. De sterren van het Bolsjoj werken keihard om hun reputatie van ‘beste balletgezelschap ter wereld’ met elke voorstelling weer waar te maken. Alleen kunnen de primussen deze keer niet beginnen oefenen. Ze moeten de geplande Hamlet-productie namelijk zelf nog even mee bedenken. Dat ligt aan het nieuwe jongetje in de klas. Kleine Christopher heeft z’n huiswerk niet gemaakt.
“Maar jawel!” piept hij boos. “Ik heb al een titel.” Iedereen die met kunst bezig is, weet dat titels bedenken het halve werk is. Not. Wheeldons titelvoorstel luidt: To sleep, perchance to dream. “Ik geloof niet dat een Russisch publiek daar iets mee kan,” opperen de dansers. Was hen niet gevraagd om inhoudelijke input? Christopher Wheeldon zucht, zichtbaar geërgerd: “It’s only the most famous line from Hamlet…” En wij maar denken dat die ‘to be or not to be’ was…
Negen minuten ver in de documentaire komt Wheeldon tot inzicht: “Eigenlijk houdt Hamlet als verhaal geen steek. Dat is mijn probleem. Het toneelstuk spreekt zichzelf voortdurend tegen. Ik zie geen andere optie dan er soundbites van te maken.” Wat hij ook doet, waarna alles op een vreemde manier min of meer goed komt. Wheeldons Hamlet-productie in Moskou wordt een succes. Onder de titel Elsinore en zonder de grootste ster van het Bolsjoj, dat wel.
En ik? Ik repte mij na de documentaire richting boekenkast. Allegro! Ik nam Gertrude en Claudius van John Updike (De Arbeiderspers, 2001) uit de kast en sloeg het boek open. Updike is de anti-Wheeldon, die het verhaal van Hamlet niet verder verknipt, maar juist aanvult met een uitgesponnen proloog. Soms gebaseerd op bronnen die ook Shakespeare ter beschikking had, soms op basis van z’n eigen research of fantasie. Updike vult hiaten op en maakt contradicties aannemelijk. Zijn roman stond al een decennium ongelezen in mijn kast. Blijkbaar had ik een schop met een roze pointe nodig om er eindelijk in te beginnen.
Barbara De Munnynck
Barbara De Munnynck en Kurt Van Gasse leerden elkaar kennen op een cursus columns schrijven. Barbara was de docente, Kurt de ijverigste leerling van de klas. Samen vormen ze de halve redactie van This Is How We Read, de populaire literatuur en lifestyle blog voor ondernemende lezers. In hun columnreeks op Hebban schrijven ze over alles wat van ver of dichtbij te maken heeft met boeken, schrijven, lezen en leven. Waarom de redactie vlot akkoord ging met zoveel vrijheid is Barbara en Kurt ook niet helemaal duidelijk. Misschien moest er een Belgenquotum gehaald worden? C'est bien possible.
Lees ook
Kurt: Merci Jef
Barbara: Competitie
Kurt: Vuilkar
Barbara: Nieuwe vrienden
Kurt: Ergens kraakten knokkels
