Tien vragen aan... Francis Broekhuijsen

Stel jezelf voor aan de lezers van Hebban; waar kennen we je van en waar ben je trots op?  

'Francis Broekhuijsen, freelance presentator en programmamaker voor diverse culturele instellingen en projecten en radiopresentator op 40Up Radio. Daarnaast ben ik werkzaam als redacteur voor het internationaal literatuur festival Winternachten / Writers Unlimited in Den Haag. Men zou mij kunnen kennen van mijn presentatiewerk voor de stadszender AT5 waar ik drieëneenhalf jaar Het Verkeer heb gepresenteerd of uit het theater waar ik, na mijn afstuderen aan de Toneelschool in Amsterdam, werkte voor onder andere Het Toneel Speelt en Het Nationale Toneel. En natuurlijk ook van het inspreken van Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeiffer voor uitgeverij De Arbeiderspers bij Thinium Audioboekproducties, hiermee sta ik op de longlist voor de Hebban Luisterboek Award. Hier ben ik erg trots op.'     

Wat was het eerste luisterboek dat je voorlas? Welke herinnering heb je hieraan?  

'Het eerste luisterboek dat ik mocht voorlezen was Het Geheimzinnige Eiland: De Luchtschipbreukelingen van Jules Verne uit 1874 vertaald door Gerard Keller in 1914. Een ontzettend lastige klus omdat het nog vanuit het Frans naar het oud-Nederlandsch was vertaald met zinnen als:  

'Geen enkele lichtstraal, geen enkel teeken van leven uit de bewoonde wereld, noch het klotsen der golven van den Oceaan konden hen in die onmetelijke duisternis bereiken, zoolang zij in die hooge luchtstreek waren. Slechts hun plotselinge daling had hen bekend gemaakt met het gevaar dat zij boven de golven dreven.’  

En dan aan mij ook nog eens de opdracht om dit terwijl ik aan het lezen ben te hertalen naar deze tijd. Maar dat niet alleen, waar ik de boeken van Jules Verne als kind verslond, was hier ook nog eens de moeilijkheid dat Jules Verne de hele reis en ontdekking van het geheimzinnige eiland zo op de centimeter beschreef alsof het Google-Maps betrof. Hierdoor kom je er als voorlezer moeilijk in, want je wil toch interactie en drama, zodat je je kunt inleven en in het verhaal kunt komen. Nu was dat met dit boek lastig. Wanneer er even interactie was, kwam er meteen weer het minutieus beschrijven van de reis, inclusief lengte- en breedtegraden. Het was wel een hele eer dat Anouk en Stefan van Thinium dit aan mij toevertrouwden, zo van: ’Dat kan Francis wel.’ Het was letterlijk een sprong in het diepe. Heel veel van geleerd, waar ik nu nog steeds profijt van heb.'     

Dit boek moet absoluut een luisterversie krijgen, omdat…

'Pfoe, moeilijke vraag vind ik dat. Er is zoveel goede literatuur en volgens mij zijn de boeken van dit moment wel al voorgelezen of staan in de planning. Ik lees veel poëzie. Niet alleen omdat ik elk seizoen gedichten voorlees tijdens De Dienst voor Ongelovigen in de Rode Hoed, maar ook omdat ik als redacteur van het Winternachten Festival programma’s maak waarbij jongeren van Haagse middelbare scholen voor het eerst poëzie leren schrijven. Ook ga ik tijdens de 50ste lustrum editie van Poetry International met 11 dichters in gesprek over hun mooiste gedicht.  

Wat mij betreft mogen de grote dichters, van toen en nu, zeker ook eens goed voorgelezen worden. Elk jaar komen er geweldige dichtbundels uit, van gevestigde schrijvers maar zeker ook van een jonge garde. Neem Radna Fabias, Marieke Lucas Rijneveld, Simone Atangana Bekono, Dean Bowen, Obe Alkema, Frank Keizer, Roberta Petzoldt en Roelof ten Napel. Volgens mij is er zeker behoefte aan het luisteren naar een dichtbundel. Je krijgt dan beter een beeld van wat de dichter wil bereiken. Het rondzingen van de gedichten in de bundel, het groter geheel. Het goed voorlezen hiervan is nog een hele kunst, maar met al mijn ervaring stel ik me graag beschikbaar.'    

Mijn favoriete luisterboek is…   

'Als voorlezer heb ik met heel veel plezier drie boeken van Ilja Leonard Pfeijffer voorgelezen. Eerst Grand Hotel Europa toen Peachez, een romance en daarna La Superba. Deze laatste twee komen binnenkort online. Zoals je ziet dus in omgekeerde volgorde van uitbrengen. Hierdoor heb ik met terugwerkende kracht kunnen ervaren hoe hij als schrijver denkt en hoe hij zijn meesterstuk Grand Hotel Europa geconstrueerd heeft. Wat een geweldenaar is Pfeijffer, niets ontziend in zijn denken over zichzelf, zijn omgeving en zijn schrijverschap. Soms zat ik te zweten en te vloeken in de spreekcel over zijn lange zinnen van soms wel een halve pagina, maar vaak hardop lachend en in verbazing over zijn denken over ons als mens en hoe hij zichzelf genadeloos te kakken zet in al zijn overdaad en onvermogen. Hiermee houdt hij mij als lezer een spiegel voor. Je herkent, tenminste ik -maar niet ik alleen, want anders was zijn boek niet zo’n succes-, al je eigen onvermogen en genialiteit tegelijk, in het diepst van je gedachten. Briljant.'    

Wat is de grootste uitdaging tijdens het voorlezen? Ligt dit aan het boek dat je voorleest of heeft het bijvoorbeeld met stemgebruik te maken?  

'De grootste uitdaging is om in de passen van de schrijver te leren lopen. Elke schrijver heeft zijn manier van zinsopbouw, woordgebruik en het creëren van beelden. Het is zoals ik ooit van Ton Lutz leerde, alsof je op het strand in de voetstappen in het zand van je voorganger gaat lopen. Dat voelt eerst heel onhandig. Je neemt grotere of kleinere passen dan jezelf, je lichaam gaat hierdoor letterlijk anders bewegen. Dat voelt eerst heel onwennig, pas na een tijdje voelt het alsof je zelf al jaren zo loopt. Dat is dus met voorlezen ook zo. Het is letterlijk de woorden je eigen maken, dat vraagt dus best wat werk, maar als je dan het denken en bewegen van de schrijver gevonden hebt gaat het stromen en komt het los van het papier. Hierdoor kun je de luisteraar meenemen.'     

Wie is voor jou een voorbeeld tussen jouw collega-voorlezers? Van wie heb je iets geleerd of heb je veel luisterboeken van geluisterd?  

'Bij Thinium kregen een aantal lezers een masterclass voorlezen van Sander de Heer en Hymke de Vries, zeer geroutineerde lezers met prachtige stemmen en manier van voorlezen. Zij hadden hele fijne specifieke tips, heel leerzaam, waardoor ik beter ben gaan voorlezen. Maar vooral was het ook fijn om van mijn collega’s hun geworstel te horen. Hoe gaan zij om met adem, energie, concentratie en beschrijven van beelden en personages. Dat was het meest leerzame, het uitwisselen van valkuilen en hoe daarmee om te gaan.'     

Welk luisterboek had je zelf willen inspreken?

'Otmars zonen van Peter Buwalda. In de afgelopen twee jaar kwam ik Peter tegen op het Winternachten Festival, waar ik hem sprak over het schrijven en het harde werken aan zijn nieuwe roman. Ontzettend aardige man die ook nog eens op vele fronten dezelfde muzieksmaak heeft. Heel graag had ik zijn boek en de komende twee voorgelezen. Maar de eer is aan Sander de Heer en dat is zeker een bijzonder goede keuze.'    

Als je iets voorleest, komt er een gedeelte van je fantasie bij het proces kijken. Leef je je altijd in tijdens het voorlezen, bijvoorbeeld door een weergave van de hoofdpersoon te maken in gedachten?  

'Als acteur ben ik altijd op zoek naar een vorm van identificatie, ook al is het personage ‘slecht’. Daar ligt voor mij ook het plezier. Dat maakt ook dat het best intensief is om voor te lezen. Niet alleen omdat je in sessies van vier uur in je eentje in een spreekcel zit, maar ook omdat ik me fysiek probeer voor te stellen hoe de schrijver het personage laat praten en bewegen. En dat dan tot uiting brengen zonder te veel te bewegen, helemaal gefocust op de luisteraar, geconcentreerd op een handlengte afstand van de microfoon alles in je stem zien over te brengen. Na vier uur ben ik dan ook best leeg. Je houdt met zoveel zaken rekening, het denken, het spreken, de verhaallijn, de zinnen, de logica hierin maar ook welke stemmen je gebruikt voor welk personage en dat dan weer fysiek maken zodat je dat op spiergeheugen kunt terughalen. Zonder te overdrijven, het is geen hoorspel tenslotte.'    

Waar staat het luisterboek volgens jou over vijf jaar?

'Meer en meer mensen gaan het plezier van het luisterboek ontdekken, ook de ontspanning en het gemak ervan, je kunt het doen tijdens het reizen, huishouden, loom in het park of actief tijdens het sporten. Literatuur komt zo nog meer in ons dagelijks leven waar we bijna geen tijd meer lijken te hebben om te lummelen en weg te dromen. Schrijvers kunnen je meenemen in andere werelden en een blik gunnen in het leven van de ander, heel belangrijk voor je empatisch vermogen. In deze tijd juist van groot belang dat we hiermee in contact blijven. Het lezen zelf zal zeker niet verdwijnen. Het zal elkaar alleen maar versterken.'          

De ultieme tip voor een toekomstig voorlezer is...  

'Stel je in dienst van de schrijver, maar maak het ook persoonlijk. Jouw dienstbaar enthousiasme maakt dat je stem letterlijk het voertuig wordt van de woorden van de schrijver. Zo werkt het voor mij tenminste.'

Welk luisterboek ingesproken door Francis Broekhuijsen heb jij onlangs geluisterd? Kijk voor meer artikelen over de Week van het Luisterboek op het speciale kanaal op Hebban.