Tiffany McDaniel: 'Betty is een hoopvol boek met duistere momenten'
Het is niet gek dat de Amerikaanse auteur voet bij stuk hield, want het boek is geïnspireerd op haar eigen familiegeschiedenis. Toen de schrijfster zeventien jaar was, deelde haar moeder een schokkend geheim. Verschillende generaties vrouwen, waaronder haar oma, moeder en tantes, waren seksueel misbruikt door familieleden. 'Ondanks de schok wist ik één ding zeker, dit is een verhaal dat verteld moet worden,' vertelt McDaniel.
Geboren in een badkuip in 1954 als zesde kind van een Cherokee vader en een blanke moeder, zal Betty Carpenter een wereld van armoede en geweld leren kennen. Een van haar zussen gelooft dat er een vloek op de familie rust, maar Betty’s nieuwsgierigheid, haar grote liefde voor haar zussen en haar vaders verhalen voeden haar veerkracht en verbeelding. Zo ontdekt ze hoe ze kan ontsnappen aan het harde leven: door te schrijven. Ze begraaft de verhalen heel diep, omdat ze die aan niemand kan vertellen. Tot nu.
Familiegesprekken
De schrijfster wilde graag uit eerste hand de ervaringen van haar familieleden horen. Ze sprak eerst uitgebreid met haar moeder, waarna ook haar oma en tantes hun verhaal deelden. 'Ik was verrast dat ze zo openhartig over hun jeugd en ervaringen wilden praten, vooral omdat veel andere vrouwen hiervoor terugschrikken.' Haar oma Alka legde destijds uit waarom het zo belangrijk is om het stilzwijgen te doorbreken. 'Als klein meisje werd ze misbruikt door haar vader, maar niemand sprak over dit soort zaken. Omdat niemand erover praatte, dacht ze dat het normaal was en dat het elk kind overkwam.' Dit stilzwijgen werd nog eens versterkt, omdat de familie opgroeide in een plattelandsdorpje in Ohio. 'De mensen in een kleine gemeenschap houden elkaar vaak de hand boven het hoofd. Als er erge dingen gebeuren, praat je er niet over en ga je door met je leven. Er heerst zelfs het idee dat je een dorpsgenoot in een kwaad daglicht stelt als je hem of haar van zoiets ergs beschuldigt. Er werd dus meer vanuit de dader dan vanuit het slachtoffer gedacht.' Pas later in haar leven realiseerde oma Alka zich dat de gebeurtenissen uit haar jeugd niet normaal waren. Ze werd daardoor op latere leeftijd een voorvechtster om verschillende taboeonderwerpen, waaronder seksueel misbruik, bespreekbaar te maken.
McDaniel vertelt dat de familieleden de gesprekken bijna als therapie ervaarden. 'Het gaf ze grip op hun emoties en gevoelens, ook omdat ze lang niet wisten dat meerdere vrouwen in de familie waren misbruikt. Toen viel pas het kwartje dat ze niet alleen stonden en dat er waarschijnlijk nog veel meer mensen waren die hetzelfde hadden meegemaakt.' Dit was volgens de schrijfster één van de meest inspirerende uitkomsten van het voorwerk voor dit boek. 'Door deze gesprekken zag ik dat er een manier was om dit soort verschrikkelijke ervaringen te overleven en ermee om te gaan. Mijn familieleden gaven zich bloot aan elkaar, maar ook aan hun omgeving en de rest van de wereld. Ik zag met eigen ogen hoe belangrijk het is om over zulke ingrijpende gebeurtenissen te praten.'
Een familie van verhalenvertellers
De schrijfster baseerde Betty grotendeels op deze gesprekken, waarbij de personages zelfs dezelfde namen hebben als haar familieleden. Toch is het boek geen biografie, want de schrijfster vermengt feiten en fictie. 'Door het verhaal in een romanvorm te gieten, kan ik een stap verder gaan en de realiteit naar mijn hand zetten. Dit werkt voor mij vooral goed bij het inkleuren van de verschillende personages. In het boek heeft bijvoorbeeld mijn oom Lint een gelukkiger leven dan in werkelijkheid. Hij is gestorven aan een overdosis drugs, terwijl hij in dit verhaal zijn jeugddroom najaagt: het bedrijf van zijn vader Landon overnemen.'
'Toen viel pas het kwartje dat ze niet alleen stonden en dat er waarschijnlijk nog veel meer mensen waren die hetzelfde hadden meegemaakt.'
Naast haar vrouwelijke familieleden, leerde McDaniel nog iemand goed kennen tijdens het schrijfproces: haar opa Landon. 'Hij was al overleden voordat ik werd geboren, maar door de liefdevolle manier waarop mijn oma, moeder en tantes over hem spraken, kwam hij weer tot leven. Zijn overlijden was voor alle kinderen een omslagpunt. Mijn moeder en tantes vertelden dat ze hem zagen als een reddingsboot op de oceaan, iemand bij wie ze altijd terecht konden. Zij noemden hem een anker en de sturende kracht in hun leven.'
Een andere ontdekkingstocht was de afkomst van haar opa. De schrijfster wist dat haar opa afstamde van de Cherokee, maar door het inhuren van een genealoog kwam ze nog meer over zijn achtergrond te weten. 'Ik ontdekte dat hij hoorde bij een clan die zich specialiseerde in medicinale genezing. Dit verklaarde zijn onmetelijke kennis over de geneeskrachtige werking van planten.' Naast zijn kennis spelen ook de verhalen die haar opa vertelde nog steeds een belangrijk rol in de familie. 'Het vertellen van verhalen was voor hem een manier om zijn eigen geschiedenis veilig te stellen voor volgende generaties. Zo vertelde hij aan zijn drie dochters bijvoorbeeld het verhaal over de pompoen, de boon en de maiskolf, waarbij elke groentesoort symbool staat voor de verschillende karaktereigenschappen van zijn dochters. Toen mijn moeder ook drie dochters kreeg, vertelde ze dit verhaal weer aan ons. Door deze verhalen was hij altijd aanwezig in ons gezin en gingen zijn kennis en gebruiken niet verloren.'
Licht in de duisternis
'Betty is door de thema’s best een somber boek, maar ik vind het geen donker verhaal,' vertelt McDaniel. 'Ik zie het vooral als een hoopvolle roman met duistere momenten. Om die balans te behouden, zie je ook hoe de verschillende gezinsleden tijdens alledaagse bezigheden met elkaar omgaan, bijvoorbeeld tijdens het koken of het werken in de tuin.' De roman is daarom zowel een gewoon als een buitengewoon verhaal. 'Een goed voorbeeld is het moment dat Betty graag bepaalde laarzen wil hebben, omdat al haar klasgenoten die ook dragen. Door dit soort herkenbare momenten in het verhaal op te nemen, kan iedereen zich met haar identificeren. Ondanks de buitengewone omstandigheden waarmee de familie te maken krijgt, tovert dit soort situaties regelmatig een lach op je gezicht.'
Die herkenbaarheid blijkt bijvoorbeeld ook uit de relaties tussen de drie zussen in het boek. 'Zelfs als je geen broers of zussen hebt, herken je de manier waarop ze met elkaar omgaan. Liefdevol, met veel humor, maar soms halen ze het bloed onder elkaars nagels vandaan. Tegelijkertijd zijn oudere zussen Flossy en Freya ook heel beschermend naar de jongere broertjes en zusjes.' Juist door deze gewone omgangsvormen ontstaat er volgens de schrijfster licht in de duisternis. 'Deze liefdevolle momenten zorgen ervoor dat de trauma’s van de personages niet de overhand krijgen. Er stormt niet opeens een monster naar binnen die een bloedbad aanricht. Ik wilde laten zien dat er zelfs tijdens de meest moeilijke momenten altijd lichtpunten zijn.'
'Literair agenten hadden misschien moeite met de thema’s en verhaallijnen, maar dit verhaal was voor mij zo belangrijk, dat ik geen concessies wilde doen.'
Kortzichtigheid van de uitgeefwereld
Met deze hoopvolle roman met duistere momenten benaderde McDaniel verschillende literair agenten, maar uitgeverijen durfden het niet aan om het boek te publiceren. De afwijzingen waren uiteenlopend, maar hadden vaak dezelfde strekking. 'Het boek kon niet worden uitgegeven, omdat uitgevers terugschrokken voor thema’s als verkrachting, misbruik en racisme. Iemand ging zelfs zo ver dat hij de verhalen over seksueel misbruik niet geloofde. Hij beweerde heel stellig dat als er één vrouw in de familie dit meemaakte, ze erover zou praten en het niet zou toestaan dat iemand anders dit ook moest doormaken.' De schrijfster vertelt dat dit soort reacties voorkwamen uit onwetendheid, maar ook vanuit het idee dat mannen en vrouwen in boeken een romantische relatie moeten hebben. Het was daarbij onlogisch om seks als iets slechts af te schilderen. 'In de echte wereld heb je niet altijd seks omdat je dit allebei graag wilt. Dat maakt het verhaal van mijn familie wel duidelijk.' Pas met de opkomst van de #MeToo-beweging veranderde dit romantische beeld in de uitgeefwereld definitief. 'Toen werd opeens duidelijk dat seksueel misbruik wijdverbreid was en dat veel slachtoffers er niet over durfden te praten.'
De afwijzingen maakten McDaniel niet onzeker over haar schrijfkwaliteiten. 'De toelichting begon meestal met de zin dat ze erg onder de indruk waren over hoe ik het verhaal had opgeschreven, maar dat ze het boek toch niet wilden uitgeven.' Uitgevers refereerden daarbij aan de heftige thema’s, maar er waren nog meer struikelblokken. 'Ze hadden ook moeite met meer onschuldige onderwerpen, want lezers zouden het ongemakkelijk vinden om een verhaal te lezen over een opgroeiend meisje dat zich bezighoudt met beha’s en menstruatie. Daarnaast verkochten boeken waarin het verhaal wordt verteld van het oogpunt van een jongen beter. Ik heb meermaals de vraag gekregen of ik het verhaal wilde herschrijven, maar dan vanuit een mannelijk gezichtspunt.' Ondanks deze tegenslag hield McDaniel voet bij stuk. 'Literair agenten hadden misschien moeite met de thema’s en verhaallijnen, maar dit verhaal was voor mij zo belangrijk, dat ik geen concessies wilde doen.'
Nadat ze tien jaar bezig was om Betty gepubliceerd te krijgen, realiseerde de schrijfster zich dat dit niet haar eerste gepubliceerde boek zou worden. 'Ik ging nog eens door de andere verhalen die ik had geschreven en er was één boek met een mannelijke hoofdpersoon. Ik had zo vaak te horen gekregen dat dit soort verhalen beter zouden verkopen, dat ik dit boek uiteindelijk aanbood aan literair agenten. Uiteindelijk hadden ze gelijk, want binnen een maand was er een uitgeverij die het wilde publiceren. Zo debuteerde ik uiteindelijk met De zomer die alles deed smelten.' Toch ziet de schrijfster Betty als haar echte debuut. 'In alle verhalen die ik daarna schreef, zit een stukje van dit verhaal. Zo speelt De zomer die alles deed smelten zich af in het hetzelfde fictieve plaatsje in Ohio en is één van de personages in mijn volgende boek gebaseerd op mijn tante Flossy. Betty is dus de oorsprong van alles wat ik daarna heb gedaan en daar ben ik heel trots op!'
Winactie
Maakt het interview met Tiffany McDaniel je nieuwsgierig naar Betty en wil je dit hoopvolle verhaal in donkere omstandigheden lezen? Hebban mag in samenwerking met uitgeverij A.W. Bruna vijf exemplaren van Betty weggeven. Ga via onderstaande knop naar de winactie en doe mee!
