Tjibbe Veldkamp: 'Ik denk dat jongeren veel aankunnen'
Met een lach bekent Tjibbe Veldkamp dat het een verrassing was dat zijn boek met illustraties van Maartje Kuiper - voor de Nederland Leest-uitgave bewerkt door Moker Ontwerp - is uitgekozen voor Nederland Leest Junior: 'Daar zal vast een jury van wijze mensen over besloten hebben, maar ik wist niet dat Katvis in beeld was. Het is heerlijk om te horen dat veel lezers je boek onder ogen krijgen.'
Ate heeft online een vriend: Baptiste. Baptiste is illegaal in België en Ate legaal in Nederland, maar ze houden van dezelfde youtubers en whatsappen elke dag. Wanneer Baptiste op een dag appt dat hij uit geldnood zijn telefoon moet verkopen weet Ate een oplossing: hij gaat hem zijn oude Samsung brengen. Ate neemt stiekem de trein naar Brussel. Voor hij op de afgesproken plek aankomt wordt hij aangesproken door een meisje. Ze beweert dat zij Baptiste is en, alsof dat nog niet erg genoeg is, dat Ate gezocht wordt door Brusselse gangsters. Ze stelt hem een deal voor: als hij haar meeneemt naar Nederland, helpt zij hem weg te komen uit Brussel. Kan hij haar vertrouwen?
Hoe komt het dat ik de naam Tjibbe Veldkamp niet meteen met tienerboeken associeerde?
'De meeste boeken die ik schrijf zijn voor jongere kinderen, de 'Agent en Boef'-boeken bijvoorbeeld en het onlangs verschenen Maar eerst ving ik een monster (Prentenboek van het Jaar 2022, red.). Maar voor een oudere leeftijdsgroep schrijven vind ik ook heel leuk en uitdagend. Eerder schreef ik voor tieners Tiffany Dop en De lovebus. Ik blijf wel bij de kinderboeken, dat past bij me.'
Welke boeken las je zelf als jongere?
'Toen ik de tienerleeftijd had – dat is al best even geleden – waren er veel minder boeken. Het hele genre Young Adult bestond nog niet. Ik ben van Thea Beckman en andere Lemniscaat-titels overgestapt naar spannende boeken voor volwassenen. Boeken die totaal niet voor mijn leeftijd waren van schrijvers als Allistair MacLean en Dick Francis. Wat boeken betreft bof je echt als je nu tiener bent!'
Waarom zou je als middelbare scholier anno 2021 een boek lezen?
'De stap is misschien groot om te beginnen met lezen, zeker als je vrienden het ook niet doen. Maar als je je er eenmaal instort, zou het zomaar enorm goed kunnen bevallen. Juist op die leeftijd ben je enorm geïnteresseerd in anderen, in relaties, in vragen rondom geaardheid... Dat ben je allemaal aan het uitvinden. Boeken zijn een fantastische manier om daar kennis over te verzamelen en anderen te leren kennen. Soms leer je zelfs meer over mensen via een boek dan wanneer je ze in het echt ontmoet: in een boek zie je verder dan de buitenkant en de schone schijn.'
Zijn er dingen die je bij boeken voor jongeren vindt passen of juist niet?
'Ik denk dat jongeren veel aankunnen. Ze zien ook veel in series en films. Er zijn geen onderwerpen die ik uit de weg zou gaan. Wel zal ik altijd hoop of troost proberen te bieden. Lichtheid en humor zijn deel van wie ik ben, verwacht van mij geen topzware boeken.'
'Wat boeken betreft bof je echt als je nu tiener bent!'
Het is de Week van de Mediawijsheid. Zat er voor jou ook een educatief element in het kiezen van dit thema?
'Nee, absoluut niet. Het was niet mijn opzet om kinderen te wapenen tegen catfishing of ze mediawijzer te maken dan ze al zijn. Het concept van catfishen bood verhaaltechnisch een mooie mogelijkheid. Ik houd van een verrassende wending in een boek, daar leent catfishen zich heel erg voor.'
Hoe ben je op het idee gekomen voor Katvis?
'Het begon met het personage Emeraude. Ik wilde al heel lang iets doen met een vluchteling. In die tijd sprak ik in het taalcafé bij mij in de buurt veel mensen met een niet-Nederlandse achtergrond. Hun verhalen en de manier waarop ze hier een leven op probeerden te bouwen fascineerden me.'
In diverse recensies wordt Ate erg naïef genoemd. Ben je het daarmee eens?
'Ik zou niet kiezen voor het woord naïef. Ate wil heel graag geloven dat Baptiste zijn vriend is. Dat is heel belangrijk voor hem. Hij is verblind. Ergens weet hij wel dat hij diep in de problemen zit.'
Een ongewone figurant is Beyoncé. Waar komt die vondst vandaan?
'Ik was superblij met Beyoncé, de kip. Ik had een beeld voor me: een meisje en een jongen op een scooter, onderweg door het uitgestrekte platteland, maar het was niet spannend. Met een kip ertussen werd het opeens interessant.'
Welke functie heeft ze in het verhaal?
'Ze is belangrijk wat betreft personages. Emeraude heeft Ate opgelicht, ze heeft een strakke blik, lacht niet: dat klinkt niet erg sympathiek. Maar wat ze wel doet, is zorgen voor die kip. Ze geeft haar eten en praat tegen haar. Dit werpt een ander licht op Emeraude. Wanneer je als schrijver een personage wilt voorstellen kun je beter niet vertellen "ze is zo lang en ze houdt van groente", maar diegene iets laten doen waardoor de lezer dat personage leert kennen.'
'Met een kip ertussen werd het opeens interessant.'
Wat is er eerder: de personages of het verhaal?
'Voordat ik ga schrijven heb ik de belangrijke verhaallijnen helemaal uitgedacht. Het is niet zo dat het begint met het verhaal óf de personages, ze gaan gelijk op en zijn niet los van elkaar te zien. Ik knutsel ze samen in elkaar. Over de personages leg ik hele documenten aan. Je moet ze goed kennen voordat je over hen kunt schrijven. In het uiteindelijke boek staat een fractie van wat ik over ze weet.'
Waarom kies je ervoor die informatie uit het boek te laten?
'Een up-tempo roadmovie moest het worden. Het boek is een reis. Onderweg kom je wel iets te weten over de personen, zoals dat hoofdpersoon Ate geen echte vrienden heeft en niet lekker in zijn vel zit. Daar kom je achter door details die af en toe opduiken, die mochten niet ten koste gaan van de snelheid.'
En de titel?
'Volgens mij heb ik geen twee seconden over de titel nagedacht. Ik kwam erop en dacht: dit is hem. Ik denk niet dat de Nederlandse term "katvis" al gebruikt werd met die betekenis.'
Het verhaal lijkt mij erg geschikt voor een verfilming. Hoe zie jij dat?
'Dat vind ik fijn om te horen. Als schrijver wil ik dat jij het als lezer voor je ziet, ik probeer je plaatjes in je hoofd te geven. Dat zijn ook de boeken waar ik zelf van houd. Als ik een boek lees, wil ik eigenlijk een film zien in mijn hoofd. Het zou geweldig zijn als er een verfilming komt!'
Is er een scène die er voor jou uitspringt?
'Het moment dat Ate en Baptiste door Brussel lopen vind ik een heel schrijnend moment. Ate klampt zich vast aan de illusie van vriendschap. Dat zegt veel over hem en over wat hij mist. Zoiets doet mij plaatsvervangend pijn. Hij zou moeten maken dat hij wegkwam.'
'Voor het meeste schrijfwerk heb je echt geen internet nodig.'
Hoe kijk je terug op het schrijfproces van Katvis?
'Een boek voor deze doelgroep maken is moeilijk en vergt enorme geestelijke inspanning, terwijl een prentenboek schrijven voelt als spelen. Bij het schrijven van Katvis was het zo dat ik elke keer als ik mijn kantoor binnenliep, ik weer in Brussel zat. In twee werelden leven, de wereld van het boek en mijn eigen wereld, kost enorm veel energie. Zoiets kost me een jaar van mijn leven. Maar behalve zwaar is het ook heel interessant en heb je meer vrijheid als auteur. Literair gezien is er veel meer mogelijk dan in prentenboeken: de zinnen hoeven niet ultrakort, er mogen metaforen in... Het is hard werken, maar het loont. Ik ben trots op mezelf als ik een Katvis heb gemaakt.'
Heb je een vaste routine?
'Als het een schrijfdag is, zit ik om negen uur op mijn kantoor en dan werk ik tot vijf uur door. Een schrijfdag is een totaal internetloze dag. Ik heb daar niet eens verbinding. Voor het meeste schrijfwerk heb je echt geen internet nodig, research bewaar ik voor thuis. Op de dag dat ik dat kantoortje betrok, merkte ik wat het doet voor je productiviteit om je helemaal af te sluiten van de wereld en alleen maar jezelf en het boek te hebben. Ik zou niet meer anders kunnen.'
Ben je tevreden als schrijver?
'Ja, ik mag doen wat ik graag wil! Wel word ik ongedurig: het is tijd voor een nieuw groot project. Ik wil mezelf weer een jaar lang opsluiten om me in een verhaal te verliezen.'
Heb je al een nieuw idee, en zo ja, kun je alvast een tipje van de sluier lichten?
'Op dit moment denk ik aan een tienerboek met fantasy-achtige elementen. De rust en de tijd om dat goed uit te denken moeten nog komen, maar ik weet wel waar het heen moet.'
Auteursfoto: © Chris van Houts via CPNB
