Trend: informatieve boeken voor kids

Waarom? Waarom? Op een gegeven moment krijgen kinderen de leeftijd dat ze bij alles wat je ze vraagt of vertelt de welbekende wedervraag gaan stellen: waarom? Menig ouder moet al z’n creativiteit uit de kast halen om op al die plausibele waarom-vragen een antwoord te bedenken. En daar houdt het vaak niet op, want zodra er een antwoord is gegeven, galmt de volgende waarom-vraag alweer door het huis en voor je het weet ben je in het dikke waarom-moeras verzand.

Op latere leeftijd gaan de meeste kinderen zelf op onderzoek uit en in hun zoektocht naar antwoorden op hun eigen waarom-vragen wordt het ene na het andere boek geraadpleegd. Dat genre staat bekend als non-fictie, als tegenhanger van fictie. Zijn fictieve boeken door de schrijver bedachte verhalen, non-fictieve boeken zijn boeken vol informatie. Informatie die waarheidsgetrouw is. Nu het thema van deze Kinderboekenweek Raar, maar waar is en (vooral informatieve) boeken over natuur, wetenschap en techniek in de spotlights worden gezet, is het te verwachten dat ook in Nederland non-fictie voor kinderen booming gaat zijn. Immers, een en een is twee. Maar zit het genre in de lift of is het iets tijdelijks? Is het een trend die langer geleden al is ingezet, of is het pas sinds kort een populair genre?

‘Dat is lastig, want ik zie dat het nieuwe boek van bijvoorbeeld Govert Schilling, Ongelooflijk R/Waar, als een speer verkoopt. De derde druk is een week na de eerste uitgave bijna uitverkocht en dan zitten we over de 10.000. Das ja, die verkoop gaat heel goed,’ reageert Thille Dop, de uitgeefster van Kind, jeugd en YA bij Luitingh Sijthoff. ‘Ik weet niet precies waar het aan ligt. Dat het thema van de KBW ‘Raar maar waar - boeken over natuur, wetenschap en techniek’ is, helpt natuurlijk enorm. Ook is er meer aandacht voor bètawetenschappen. André Kuipers is een groot ambassadeur voor basisscholieren. Jongens vinden non-fictie sowieso leuk, maar de meiden zijn volgens mij in opkomst. Echt een goede reden weet ik niet.’  

Janneke Blankevoort, redacteur bij Gottmer weet het zeker. Non-fictie zit in de lift. ‘Maar dan gaat het wel om boeken met een bijzondere uitstraling. Omdat je zo veel informatie ook gewoon op internet kunt vinden, moet de verpakking en de toon zo zijn dat je het internet ontstijgt. Het feit dat je een uniek eindproduct nastreeft, maakt dat je vanzelf ook eerder uitkomt bij auteurs en illustratoren van eigen bodem. Dan kun je immers vanaf het prille begin bepalen hoe het boek eruit komt te zien. Dat neemt niet weg dat er in het buitenland ook heel veel moois uitkomt dat een Nederlandstalige versie verdient. Maar onze focus is de afgelopen jaren wel enigszins opgeschoven van co-producties met buitenlandse uitgevers naar eigen producties.’  

Kinderen zullen altijd blijven vragen. En antwoorden vinden ze bij hun ouders, maar op het moment dat die het niet (meer) weten, zijn er talloze boeken te vinden waarin de antwoorden staan op het niveau dat de kinderen zelf aan kunnen. En zeg nou zelf, als ouder kijk je toch ook veel liever naar het Jeugdjournaal dan naar het Grote mensen journaal? Eindelijk worden er in goede bewoordingen ingewikkelde wereldse zaken uitgelegd. Zo zijn die informatieve boeken van tegenwoordig ook.  

Ten opzichte van informatieve boeken voor de jeugd is er heel veel veranderd. De boeken zijn veel meer op de doelgroep gericht, hebben humor en staan niet vol met ellenlange saaie teksten wat hier en daar is opgeleukt met een simpele tekening. Sla een gemiddeld non-fictief jeugdboek open en de vrolijkheid spat eraf. Ingewikkelde informatie wordt op een toegankelijke manier verteld en is voorzien van mooi beeldmateriaal en illustraties. En kinderen bij het boek betrekken werkt ook uitstekend.  

Dat deed Sander Koenen voor zijn boek Waarom stinkt een stinkdier. Ook een boek van Luithing Sijthoff dat goed wordt verkocht. Zijn mening is dat kinderen als geen ander grappige, originele en slimme vragen bedenken. Daarom organiseerde hij speciaal voor kinderen de nationale vragenbattle tussen de jongens en de meiden. Er kwamen zo’n duizend vragen bij hem binnen. Vragen stellen leeft enorm bij kinderen en hoe cool is het niet als jouw vraag dan ook nog eens in een echt boek terechtkomt? Dan wil je dat boek toch zeker lezen?  

Kinderboekenauteur en sinds maart kinderboekenambassadeur Jan Paul Schutten zal dat kunnen beamen. In een eerder interview op Hebban vertelde hij dat hij ervan overtuigd is dat je kinderen met een informatief boek makkelijker over die enorme leesdrempel trekt. “Je bent dyslectisch, maar houdt ontzettend van paarden, ruimtevaart, voetbal of robots. Als je een informatief boek met jouw favoriete onderwerp kiest, heb je de interesse al en je wordt in iedere alinea beloond met informatie. Dit soort boeken zijn een stuk overzichtelijker en hebben vaker kortere teksten.”  

Mariska Budding, uitgeefster van Kluitman, vindt dat non-fictie altijd wel redelijk is doorgelopen. ‘Maar vaak is een succes van een bepaald boek een startschot van het succes van het genre. In Nederland bijvoorbeeld is dat Alles wat leeft van Jan Paul Schutten. Successen werken zeker mee aan stijgende interesse in dit genre.’  

Kluitman heeft jarenlang succes gehad met de ‘Waanzinnig om te Weten’-serie, waarin verschillende non-fictieonderwerpen werden besproken aan de hand van toegankelijke teksten, foto’s en cartoonachtige illustraties. Voor zijn boek Het raadsel van alles wat leeft ontving Jan Paul Schutten in 2014 de Gouden Griffel. Bovendien werd het boek met een Gouden Penseel bekroond. Wat ook voor het genre werkt is een samenwerking met bekende mensen, musea of instanties. ‘Dat gebeurt al langer, maar zie je steeds vaker, zoals met Freek Vonk, musea, tv-programma’s of het filosofieboek van Stine Jensen. Lieve Stine kreeg een Zilveren Griffel en staat daarmee meteen meer in de schijnwerpers,’ zegt Budding.  

Dus, informatieve kinder- en jeugdboeken vliegen momenteel over de Nederlandse toonbanken, maar ‘we moeten kijken of na de KBW de trend ook doorzet,’ aldus Luitingh Sijthoff-uitgeefster Thille Dop.

Prachtige non-fictie boeken voor kinderen en tieners op een rijtje:  

Een vogel in de appelboom - Anne Crausaz
Een appelboom groeit en bloeit en verandert met de seizoenen. Meer dan vijftig verschillende vogels rusten even uit op de takken van de boom en laten zich bewonderen. De poëtische, informatieve teksten vertellen over hoe zij leven, wat ze eten, of ze blijven of juist verder trekken. De kleurige vogels met hun prachtige verenkleed schitteren in het natuurlijke en ingetogen decor van de appelboom.

Waarom stinkt een stinkdier? – Sander Koenen
Een boek met een bijzondere tweedeling. Aan de ene kant staat de Top 25 van vragen die jongens stelden. Hoe zien blinde mensen de wereld? Kun je uitrekenen wat de kans is dat Nederland in 2018 wereldkampioen voetbal wordt? Draai je het boek om dan vind je daar de Top 25 van de meiden. Hoe is internet ontstaan? Wat is het ongezondste eten? En worden dieren ook gepest door hun soortgenoten?

Ongelooflijk r/waar! - Govert Schilling
Wist je dat er elke dag honderd ton ruimtestof op de aarde neerdwarrelt? En dat een autorit naar de dichtstbijzijnde ster veertig miljoen jaar duurt? In dit boek staan onvoorstelbare weetjes over sterren, planeten, zwarte gaten en buitenaards leven.

Hoe overleef ik... doe-het-zelf yogaboek – Francine Oomen
Huiswerk, toetsen, gedachten die niet stoppen: yoga helpt je stress te overleven door je aandacht naar binnen te richten en zo rustiger te worden. In dit Doe-het-zelf yogaboek wordt de basis van yoga uitgelegd aan de hand van duidelijke beschrijvingen en foto's. De oefeningen worden afgewisseld met Ezzie's Zuper Zen-tips voor mediteren en nog veel meer. Ontspannen wordt zo een makkie! 

Erop of eronder - Anne Pek
Erop of eronder is een informatief kinderboek over het eeuwigdurende gevecht van Holland tegen het water. In dit boek vertelt Anne Pek de spannende ontstaansgeschiedenis van het Hollandse landschap en de rol die het altijd aanwezige water hierin gespeeld heeft. En natuurlijk besteedt ze ook veel aandacht aan de slimme Hollanders zelf, die onder het motto 'erop of eronder' bleven wonen in dat natte, zompige land.

Van oerknal tot robot - Marc ter Horst
Eén vraag staat centraal in dit boek: hoe zijn bepaalde dingen eigenlijk ontstaan of begonnen? Van oerknal tot robot legt uit hoe het heelal is ontstaan, het leven, de mens, wetenschap, taal, kleding, internet, en heel veel meer.

De minireuzenmiereneter - Menno Steketee Wist je dat pinguïns respect afdwingen door iedereen te laten weten dat hij heeft gewonnen? Of dat muizen kunnen zingen, dat een haai onder de drie meter niet zo hard kan bijten of dat er kikkers met alarmkleuren bestaan? De titel gaat over de geboorte van twee jonkies van de reuzenmiereneters in de Amsterdamse dierentuin Artis. Menno Steketee is bioloog en journalist en weet erg veel over dieren en de natuur. Zijn verhalen zijn kort, krachtig, informatief en leuk om te lezen. Of nog beter… om voor te lezen.

Het raadsel van alles wat leeft  - Jan Paul Schutten
In dit boek deelt Jan Paul Schutten zijn kennis over het wonder van het leven en de evolutie. Wat is 'leven' precies, hoe is het ontstaan, hoe planten levende dingen zich voort en waarom gaat alles wat leeft ooit dood? Wat heeft Jos Grootjes uit Driel gemeen met een haai? Of met de bacteriën in zijn sokken?

Wordt verwacht:
Het wonder van jou en je biljoenen bewoners – Jan Paul Schutten
Dit boek is de opvolger van Het raadsel van alles wat leeft. Als er iemand een wonder is, dan ben jij het wel. Ja, jij! Neem alleen al je bloedvaten. Als je die allemaal aan elkaar vast zou plakken, dan kreeg je een draad die twee keer om de aarde past. Of denk eens aan die biljoenenmicroben die in en op je lichaam zitten en die je heel hard nodig hebt om te overleven. Hoe zien ze eruit en wat doen ze daar?