Uit de school geklapt #4: Illuminae

op 16 mei 2019 door Anouk (Hebban Crew) 2 reacties

Kunnen boeken speciaal voor jongeren literair zijn? Echt wel, volgens Anouk van der Zee, voormalig boekverkoper en lid van de Hebban Young Adult Club. In deze rubriek zet zij maandelijks een YA-boek centraal en licht daar de literaire aspecten van uit. In de vierde aflevering aandacht voor het sciencefictionboek 'Illuminae' van Amie Kaufman en Jay Kristoff.

Vaak lijkt het wel alsof de enigen die Young Adult serieus nemen, de doelgroep zelf is. Op scholen en zelfs in de literatuurwetenschap wordt YA (en al helemaal fantasy / scifi) niet als literair beschouwd. Bij 'literair' denk je zelf waarschijnlijk ook aan: ouderwets, saai, moeilijk, lastig taalgebruik, stoffig. Iets dat je móet lezen, en waar je helemaal geen plezier aan beleeft. In deze serie ga ik je laten zien dat dat helemaal niet waar is. YA is wél literair! Niet alleen lees je iets dat leuk is, je leert er onbewust ook nog eens van alles van. Dat is natuurlijk wat literatuur hoort te zijn, dus laten we aan de slag gaan.

Het boek

Illuminae is helaas niet vertaald naar het Nederlands, maar toch mag het niet van het lijstje ontbreken in deze reeks. Het boek is namelijk op unieke wijze samengesteld, en er valt een heleboel over te vertellen. Het is YA sciencefiction, geschreven door Amie Kaufman en Jay Kristoff (zijn solo-boeken Nimmernacht en Godsgraf zijn wel naar het Nederlands vertaald). Illuminae is samengesteld uit verschillende 'bronnen': chatgesprekken, beschrijvingen van camera-opnames, dossiers, oficiële memo’s en meer. Dat lijkt heel lastig lezen, maar toch is dat bij Illuminae – knap genoeg – niet het geval.

Waarom literair?

Sciencefiction is altijd al wat meer geaccepteerd geweest in de literatuur dan fantasy, omdat het vaak in het verlengde van onze menselijke en technologische ontwikkeling ligt. Toch zul je Illuminae echt niet op een leeslijst aantreffen, want de kans is groot dat je docenten het verhaal veel te populair vinden om literair te kunenn zijn. Toch is er ontzettend veel uit te halen, en zul jij je docent versteld doen staan.

Medium

Het medium is de manier waarop het verhaal wordt verteld, letterlijk genomen. Een boek is een medium, net zoals tv of een schilderij. Maar met deze vraag kun je ook in Illuminae zelf duiken. Welke vormen van tekst zijn er allemaal in dit verhaal? Als je ze eenmaal allemaal gevonden hebt, kun je je af gaan vragen waarom bepaalde stukken verhaal juist in die specifieke vorm gegoten zijn. De auteurs spelen er namelijk heel knap mee.

Als ze willen dat we iets objectief te weten komen, krijgen we een officiële memo. De gesprekken tussen de hoofdpersonen zijn chatgesprekken, zodat je een echte dialoog krijgt. En wanneer het verhaal actie nodig heeft, krijg je een spannende vertelling in de vorm van uitgeschreven videobeelden. En als het heel onheilspellend aan moet voelen, krijg je creepy aantekeningen die in beeld zijn overgenomen! Elk gekozen medium in het boek heeft zo zijn eigen doel.

Vertelperspectief

Vaak weet je wie er aan het woord is, maar toch niet altijd. Daar kom je tijdens het lezen vanzelf achter. Wanneer de auteur je documenten voorschotelt, kun je namelijk op verschillende manieren op het verkeerde been worden gezet. Denk bijvoorbeeld aan A.I.D.A.N. (over zijn personage kun je trouwens écht een heel essay vol schrijven!). Maar ook kan het veel subtieler: wie is de persoon die de videobeelden zit te kijken? Kennen we die al?

Taalgebruik

Als je Illuminae zou gebruiken om een opdracht te maken over de manier waarop taal wordt gebruikt, heb je meer dan genoeg materiaal. Het taalgebruik is in alle bronnen heel anders, en elke manier van vertellen roept ook weer andere associaties op. Zo verwacht je tussen chattende tieners veel afkortingen en slang, en omdat ze het gebruiken voel je je deel van hun inner circle. Het leest veel intiemer dan een formele memo, en zo krijg je een band met de personages.

Het taalgebruik bij de beschreven videobeelden is juist echt een tegenhanger van wat er op de schermen te zien is. Er zijn ernstige zaken aan de hand, maar het taalgebruik is juist informeel en luchtig. Wat is daar de bedoeling van?

Zo zie je, je raakt werkelijk niet uitgeschreven over Illuminae. En het is nog eens een ontzettend spannend avontuur ook. Dit boek lees je echt voor je plezier, terwijl je tegelijkertijd vanzelf gaat nadenken over de diepere lagen in het verhaal.

Wat nu?

Lees Illuminae. En geniet er lekker van.

Ik heb Illuminae al uit. Suggesties?

Ga door met de rest van de trilogie! In Gemina maken we kennis met twee nieuwe hoofdpersonen en een aantal personages die al eerder genoemd werden in Illuminae. In het derde deel Obsidio komen ze allemaal samen.