Uit de school geklapt #5: Allesbehalve oké

op 19 juni 2019 door Anouk (Hebban Crew) 1 reactie

Kunnen boeken speciaal voor jongeren literair zijn? Echt wel, volgens Anouk van der Zee, voormalig boekverkoper en lid van de Hebban Young Adult Club. In deze rubriek zet zij maandelijks een YA-boek centraal en licht daar de literaire aspecten van uit. In de vijfde aflevering aandacht voor de hedendaagse YA-roman 'Allesbehalve oké' van Laura Steven.

Vaak lijkt het wel alsof de enigen die Young Adult serieus nemen, de doelgroep zelf is. Op scholen en zelfs in de literatuurwetenschap wordt YA (en al helemaal fantasy / scifi) niet als literair beschouwd. Bij 'literair' denk je zelf waarschijnlijk ook aan: ouderwets, saai, moeilijk, lastig taalgebruik, stoffig. Iets dat je móet lezen, en waar je helemaal geen plezier aan beleeft. In deze serie ga ik je laten zien dat dat helemaal niet waar is. YA is wél literair! Niet alleen lees je iets dat leuk is, je leert er onbewust ook nog eens van alles van. Dat is natuurlijk wat literatuur hoort te zijn, dus laten we aan de slag gaan.

Een voorwoord

Allesbehalve oké zou eigenlijk niet in mijn artikelreeks moeten passen. Contemporary – of hedendaagse - YA heeft in de ogen van leraren een veel betere reputatie dan science fiction of fantasy. Maar nu de nominaties van Het Beste Boek voor Jongeren 2019 bekend zijn, waarvan 4 van de 10 daadwerkelijk in het YA-genre vallen (een betere score dan vorig jaar, een beschamende 1 op 10), is het belangrijker dan ooit om een literatuurdiscussie aan te gaan over YA. Niet wat volwassenen willen dat het is, maar het échte genre. Alleen daarom zou Allesbehalve oké al belangrijk zijn om hier te bespreken, maar natuurlijk is er meer aan te ontdekken.

Het boek

Allesbehalve oké is in 2018 verschenen bij Karakter Uitgevers, in de Nederlandse vertaling van Sandra Hessels. Auteur Laura Steven schreef het boek met haar hoofdpersoon Izzy al helemaal uitgedacht, de plot kwam later. Het was belangrijk voor haar om over sterke vrouwen te schrijven, en daarmee een maatschappijkritische boodschap af te leveren. Maar uiteraard niet zonder een goed verhaal en haar intussen karakteristieke humor. Want ondanks het heftige onderwerp weet Allesbehalve oké hoe het balans moet zoeken.

Waarom literair?

Maatschappijkritisch

Allesbehalve oké is een boek dat naadloos aansluit bij onze huidige maatschappij. #Metoo, feminisme, onacceptabel gedrag, vrijheid van seksualiteit, naaktselfies, het internet – noem het op en Laura Steven gebruikt het in haar boek. Hoewel veel personages daardoor onvermijdelijk wat een-dimensionaal worden, is Izzy een duidelijk ontwikkelde hoofdpersoon. Haar stem is die van veel jonge vrouwen in dezelfde situatie, die zich dezelfde dingen afvragen.

Niet alleen omdat ze al in de situatie zitten, maar omdat ze opgroeien met het idee dat het elk moment gebeuren kan. Een soort zwaard van Damocles dat jonge vrouwen boven het hoofd hangt, waar nu eindelijk een naam aan wordt gegeven. Is Izzy en Allesbehalve oké een goede representatie van onze maatschappij? Waarom wel of niet? Belangrijke vragen die je als lezer verleiden om eens goed te kijken naar ons eigen gevoel over dit verhaal.

Taalgebruik

Het taalgebruik in Allesbehalve oké maakt een hele duidelijke ontwikkeling door. In het begin wordt er veel door Izzy onderbroken om een sarcastische opmerking te maken, gebruikt ze humor als een schild en is het allemaal erg geforceerd. Denk niet, 'wat irritant om te lezen', want dat is precies wat Laura Stevens bedoelde te doen. Izzy ís ook geforceerd. Dat is haar personage, en dat komt tot uiting in het taalgebruik.

Let vooral op de manier waarop het taalgebruik subtiel verandert, tot de toon veel eerlijker, opener en vrijer is aan het eind. Izzy is zichzelf tegengekomen, en heeft eens goed gekeken naar haar leven. Halverwege het boek zegt ze zelf hoe fijn het is om eens een goed gesprek te hebben zonder altijd maar grappig te willen zijn: vanaf daar probeert Izzy dat ook veel vaker te doen. De toon gaat van extrovert en oppervlakkig naar introspectief, bedachtzaam en volwassen.

Wat nu?

Lees Allesbehalve oké. En geniet er lekker van.

Ik heb Allesbehalve oké al uit. Suggesties?

Maatschappijkritisch is een saai woord, maar wat we er eigenlijk mee bedoelen is dat we onszelf en elkaar een spiegel voor houden. Kritiek, gedachte-experimenten en nieuwe oplossingen geven. De wereld bekijken door de ogen van een ander, en die net zo goed snappen als onszelf. Veilig ontdekken wat zulke gebeurtenissen met ons zullen doen, zonder dat we die nare dingen zelf mee moeten maken. En nadenken over wat we misschien zouden moeten veranderen in de wereld. Meer kritiek leveren buiten de pagina’s van je boek om. Het is een cliché, maar verandering begint echt bij jezelf.

Als je daar wat dieper in wilt duiken, maar nog steeds heel veel leesplezier wilt hebben, leg dan eens twee boeken naast elkaar. The Hate U Give van Angie Thomas is hedendaags en gaat over racisme. Het is een van de boeken die er bij Het Beste Boek voor Jongeren wél doorheen kwam (terecht). En lees daarna Bloed en beenderen door Tomi Adeyemi. Ook over racisme, maar dan in een fantasysetting.

Goede vragen die je jezelf kunt stellen zijn: 'Is het ene boek even succesvol in het overbrengen van de boodschap als het ander?', 'Is er iets waarvan je denkt dat de boeken het beter hadden kunnen doen, ofwel de boodschap ofwel het verhaal?'. Want er zo over nadenken betekent dat je bezig bent met verhaalopbouw. Dat je nadenkt over verschillende manieren om dezelfde boodschap over te brengen. En dát betekent dat we met z’n allen serieus bezig zijn met een literatuurdiscussie over YA.