Verhalen uit de boekhandel: crisis

“Begin je een eigen winkel? Een boekwinkel?????? Dat is toch volledig uit de tijd, man. Digitaal is de toekomst. Niemand zit nog te wachten op die papieren dingen. Winkels bestaan over een aantal jaar sowieso niet meer. Laat staan een boekwinkel.”

Ik werk het grootste deel van mijn leven in een boekwinkel. Ik begon als stagekracht bij boekhandel Jan Haverman in Osdorp, ging vervolgens – wederom als stagekracht - naar boekhandel Omta in de Bos & Lommer, weer terug als verkoopmedewerker naar Osdorp waar ik een paar jaar later promoveerde tot eerste medewerker en uiteindelijk tot filiaalhouder. Toen ik dat wel gezien had mocht ik naar een enorm pand in de Kalverstraat om daar een nieuwe winkel kant en klaar op te leveren. Meteen daarna vertrok ik voor een half jaar naar de Grote Houtstraat in Haarlem en maakte ik vervolgens de overstap naar de kantoorboekhandel op de Ferdinand Bolstraat. Op mijn zevenentwintigste kreeg ik de kans om de winkelvloer in te ruilen voor een kantoor op het Centraal Station in Amsterdam en kreeg ik de leiding over drie topwinkels met een miljoenenomzet. Achteraf gezien waren dat de allermooiste jaren van mijn leven in loondienst en heb ik zeker het meeste geleerd. Mensen aansturen, groot inkopen, kosten beheren en vooral zeer zelfstandig werken. Retail zat blijkbaar in mijn bloed en boeken en tijdschriften waren het mooiste wat ik maar kon bedenken. Na zes jaar mocht ik van de eredivisie van de boeken naar de Champions League en kreeg ik vijftien winkels op de luchthaven Schiphol. 

Toen ik de kans kreeg om een boekwinkel te beginnen in Almere-Haven heb ik eigenlijk nooit getwijfeld. Mijn hele wereld bestaat uit boeken en tijdschriften, dát is waar ik verstand van heb, dát is wat ik leuk vind en dát is wat ik altijd wil blijven doen. Op wat voor manier dan ook. Het was even wennen om weer achter de kassa te staan, weer direct in contact met klanten. Dat was allemaal wel héél erg lang geleden. Het plezier was er echter niet minder om. Integendeel, de combinatie van winkelvloer, eigen winkel en het werken met boeken en tijdschriften was en is geweldig. Natuurlijk was de overstap groot. Centraal Station en Schiphol tegenover Almere-Haven. Plotseling was het niet meer zo heel vanzelfsprekend dat er iedere dag enorme aantallen mensen door de deur naar binnen kwamen lopen. Het viel mij vanaf dag één al op dat er in Almere nauwelijks nog tijdschriften werden verkocht. Vooral na achttien jaar Schiphol neem je ten onrechte veel zaken voor vanzelfsprekend.

“Begin je een eigen winkel? Een boekwinkel?????? Dat is toch volledig uit de tijd, man. Digitaal is de toekomst. Niemand zit nog te wachten op die papieren dingen. Winkels bestaan over een aantal jaar sowieso niet meer. Laat staan een boekwinkel.”

Twee jaar na de opening van mijn winkel begrijp ik bovenstaande uitspraak een stuk beter. De boekhandel is een dinosaurus geworden. Bijna een anachronisme. Iets uit een andere tijd. Niet meer die magneet in een winkelstraat waar mensen even naar binnenlopen om te schuilen voor de regen en dan maar meteen een paar tijdschriften te kopen. Niet meer die ontmoetingsplaats, waar je afspreekt met vrienden of waar je iedere dag even je gezicht laat zien om er achter te komen wat er allemaal aan de hand is in jouw buurt. De magie en de charme van boeken en tijdschriften zijn ongemerkt verdwenen in een wereld en maatschappij waar het menselijke contact steeds meer wordt ingeruild voor een like op Facebook of een berichtje op Twitter. Niet voor iedereen, zeker niet voor mij, maar wel voor een heleboel andere mensen. Natuurlijk hebben we een kleine groep vaste klanten die trouw al hun boeken bij ons kopen. Die komen hier al jaren, lang voordat ik deze winkel heb overgenomen. Ik ken ze inmiddels, weet wat ze lezen en probeer mijn assortiment ook aan te passen aan hun wensen. Wat ik niet heb bestellen ze zonder problemen. Een paar dagen wachten is geen probleem, ook al is het online soms de volgende dag al verkrijgbaar. Ongekende winkeltrouw. Je ziet het helaas bijna niet meer, maar het is een reddingsboei voor iedere winkelier.

Twee jaar na de opening van de winkel nemen de zorgen langzaam toe. Gaan we het wel redden? Komen de mensen alleen maar voor de postbalie, voor de loterijen, cadeaubonnen en tabak? Al die onderdelen van het assortiment waar we zo goed als niets op verdienen. Die je bijna verplicht moet hebben in je winkel om klanten binnen te krijgen. In de hoop dat ze op een gegeven moment ook een boek of een tijdschrift kopen. Een wenskaart of een schrijfblok. Je hoopt het, maar in de praktijk valt het niet mee om die klanten allemaal te winnen voor de producten in je winkel waarmee je je voortbestaan als boekwinkel moet zien te bewerkstelligen. De romantiek van de boekwinkel vervliegt langzaam maar zeker als de zorgen toenemen. Het blijft geweldig om de hele dag te mogen werken tussen het papier. Al die boeken met intrigerende, spannende, mooie en/of ontroerende verhalen. Het blijft een feest om achter de kassa te staan en vaste en nieuwe klanten te mogen begroeten. Natuurlijk kan je niet iedereen voor je winnen, maar ik denk dat wij met het grootste deel van onze klanten een goed en leuk contact hebben. Het zijn er alleen – al vanaf de opening – veel te weinig. Heeft dat te maken met de crisis in de boekhandel of is Almere-Haven geen centrum meer waar je boeken kan verkopen? Hoewel het niet alleen met boeken problematisch is. Bij veel winkeliers staat het water aan de lippen en de leegstand van winkelpanden is ook in Haven aan een opmars begonnen. Wie van mijn naaste buren zitten er volgend jaar nog? Hoe gaat het met mijn boekwinkel over een paar maanden? Over een paar weken? Wat moet en kan je doen om het tij te keren? Hoe doen andere winkelcentra dat? Kan je als enkele winkel wel tegen de stroom inroeien en hoe lang gaat het duren voordat je beseft dat het misschien geen zin meer heeft om de peddels in het water te steken?

Een boekwinkel beginnen. In een wereld die steeds sneller alleen nog maar online wordt geleefd. In een winkelcentrum vol met vriendelijke mensen die echter steeds minder behoefte lijken te hebben aan een winkel als ontmoetingsplaats, als rustpunt, als begin van een wonderbaarlijke reis door verhalen die je leven kunnen beïnvloeden. Ik kan er inmiddels een behoorlijk dik boek over schrijven.

Wist ik maar iemand die het zou willen kopen…

Hjorth Rosenfeldt: Wat verborgen is

Het eerste deel van de Bergman Kronieken is een bijzondere Scandinavische thriller, geschreven door het duo Michael Hjorth en Hans Rosenfeldt, die met dit boek in 2010 debuteerden. Hoofdpersoon Sebastian Bergman is een zeer getalenteerde maar tevens ernstig getraumatiseerde psycholoog die een verleden heeft met het helpen van de politie bij het oplossen van misdaden. Bij toeval raakt hij betrokken bij het onderzoek van de Nationale Recherche naar de moord op een zestienjarige scholier. Hoewel de mensen van het onderzoek eigenlijk liever niets met hem te maken willen hebben, blijken de inzichten van Bergman een onmisbare schakel bij het vinden van de moordenaar. Het bijzondere van Wat verborgen is is niet alleen de hoogstaande kwaliteit van het verhaal, maar ook het afwijkende karakter van de hoofdpersoon. Hij is misschien wel de minst sympathieke man die je in de moderne misdaadliteratuur kan tegenkomen. Hij is gevoelloos, bot, totaal onaangepast en in staat om bij iedereen om hem heen het bloed onder de nagels te halen. Binnen het verhaal ontdek je de reden hiervoor, maar het kwaad is dan al grotendeels geschiedt: als lezer krijg je al snel een hekel aan hem. Bijzonder genoeg is het absoluut geen reden om het boek terzijde te schuiven. Integendeel. Het geeft een extra element aan het verhaal en zorgt ervoor dat het blijft intrigeren. Het helpt natuurlijk dat Wat verborgen is ontzettend goed en meeslepend is geschreven en als je het uiteindelijk hebt uitgelezen ben je blij om te ontdekken dat er inmiddels nog drie delen zijn verschenen. De cliffhanger doet uiteindelijk de rest: op naar deel twee.