Viveca Sten: ‘Het is alsof je in een luchtbel zit...’

Viveca, Hogere kringen is jouw tweede boek. Veel van de personages komen ook in jouw eerdere roman Stille wateren terug. Kun je iets meer over je personages vertellen? 

Ik ben begonnen met Nora, ik wilde mijn eigen ervaringen als jurist verwerken. Uiteindelijk is er niet veel daarvan in het boek gekomen. Ik merkte al snel tijdens het schrijven dat ze veel complexer en emotioneler was dan ik in eerste instantie had verwacht. Nora heeft een totaal andere persoonlijkheid dan haar man. Zij oordeelt niet, terwijl Henrik een snob is. Meer en meer komt ze tot de ontdekking dat ze haar kinderen niet met Henriks’ normen en waarden wil laten opgroeien. Ze is ontzettend gechoqueerd dat Henrik zich zo ontpopt en hij kan tegelijkertijd niet omgaan met haar groeiende zelfstandigheid en uitingen hiervan. Hij reageert zoals hij van zijn vader heeft geleerd, wat uiteindelijk resulteert in de klap die hij Nora geeft in ‘Hogere Kringen’. Wat ik heel belangrijk vind is dat mijn lezers zich kunnen identificeren met mijn personages.

Dat kan bij Nora toch niet echt een probleem zijn geweest?
Nee, dat klopt. Ik heb veel reacties gekregen op de acties of niet genomen acties van Nora. Mensen hebben mij op straat aangehouden en zeiden dan: ‘Wat doet Nora nog bij die afschuwelijke man van haar? Ze moet hem op straat zetten!’ Ik vind het leuk dat mensen zo betrokken zijn bij mijn karakters, dat betekent dat ze herkenbaar zijn en ik mijn werk als auteur goed heb gedaan.

Je schrijft zeer beeldend over de omgeving waarin Nora, een van jouw hoofdpersonages, zich bevindt. Je hebt grotendeels gekozen voor bestaande plekken. Kun je hier iets meer over vertellen?
De omgeving hier is werkelijk prachtig, ik kom al jaren op het eiland, net als mijn familie en het was dan ook heerlijk om hier over te schrijven. Je gaat ook heel anders naar de omgeving kijken. Daarbij kun je hier nog steeds het gevoel krijgen hoe mensen vroeger geleefd hebben. Zoals bijvoorbeeld op het eiland Grönskär – beschreven in Stille wateren - , waar de vuurtoren het hele eiland domineert. Slechts een paar kleine huisjes, waar onder anderen de vuurtorenwachter woonde, staan naast de vuurtoren. Prachtig.

Krijg je hierdoor niet de wens om een historische roman te schrijven?
Jazeker! Wacht maar tot je mijn volgende boek leest ☺. Dat wordt op dit moment vertaald. In het heden wordt een aantal moorden gepleegd, maar tegelijkertijd beschrijf ik een parallel verhaal dat zich zo’n 100 jaar geleden afspeelt, zo begin twintigste eeuw. Het verhaal draait om een jongen die opgroeit in de schaduw van zijn zeer religieuze vader. In ongeveer een derde van het boek wordt het leven dat hij heeft gedurende de jaren 1910, en dus ook gedurende de Eerste Wereldoorlog, beschreven. Uiteraard komen de twee verhalen uiteindelijk bij elkaar en wordt de achtergrond van de moorden pas duidelijk.

Het lijkt me dat je hiervoor behoorlijk wat research hebt moeten doen?
Uiteraard! Ik heb ontzettend veel research gedaan voor mijn roman. Overigens ook voor mijn vorige romans. Dat hoort ook een beetje bij mijn persoonlijkheid, tenslotte ben ik van oorsprong een jurist, dus de details ergens van weten zit mij in het bloed ☺. Ik heb meer dan 25 jaar gewerkt als jurist en een van de dingen waarin je dan wordt getraind is letten op details. Je moet dingen zeker weten, je kunt als jurist niet naar dingen raden. Voor mijn volgende roman heb ik letterlijk alles verslonden wat er maar te vinden was over de geschiedenis van het eiland en de mensen die daar hebben geleefd. Het was zo interessant dat ik waarschijnlijk nog wel een keer een echte historische roman wil schrijven. Hoe de mensen toen leefden. Echt geweldig.

Dan ben je vast wel leuke verhalen tegengekomen.
Zeker. Een van de verhalen die mij is bijgebleven is het volgende. In de 1920s leefde een vrouwelijke kunstenares van miniatuur schilderingen op Sandhamm. Zij schreef in een boek dat ze in 1923 naar de stad (het vaste land) moest. Volgens mij had ze medicijnen nodig. Het was winter, dus ze moest zich letterlijk een weg door de enorme hoeveelheid sneeuw banen, om van haar huis naar de Sandhamm vuurtoren te komen. Omdat het winter was voeren er op dat moment geen stoomboten en moest ze dus wachten op een schip, zodat ze kon meeliften. Uiteindelijk kwam er na twee dagen een schip en kon ze mee naar het vaste land. Om weer terug te komen hoorde ze dat een Duits vrachtschip langs Sandhamm zou varen, dus ze overtuigde de kapitein ervan om haar mee te nemen. Maar terwijl het vrachtschip Sandhamm naderde stak er een storm op, waardoor de kapitein niet langer bereid was om door het nauwe kanaal te varen. Het probleem was echter dat de volgende stop Hamburg zou zijn! Op dat moment krijgt het vrachtschip contact met de vuurtorenwachter van Grönskär die via de radio hoort dat er iemand van Sandhamm vastzit op dat vrachtschip. Hij heeft een klein bootje en vaart door de storm naar het vrachtschip om haar op te halen. Ze gooit zichzelf min of meer van het vrachtschip in het bootje en vaart samen met de vuurtorenwachter terug naar het eilandje. En dan schrijft ze als laatste dat ze máár drie dagen vast zat op het eiland, voor de storm ging liggen en ze weer terug naar Sandhamm kon!

Wat doet zo’n verhaal met je?
Het maakt dat je zaken gaat relativeren. Ik denk hier regelmatig aan als ik weer eens een paar minuten of misschien iets langer, moet wachten op de trein. Mensen, ik ook, zijn tegenwoordig een stuk ongeduldiger. Bij jongeren zie je dit ongeduld nog meer, maar als ik dan denk aan hoe dit vroeger ging en de gemoedelijkheid die er toen speelde, dan denk ik dat wij hier nog wel iets van kunnen leren. Het is belangrijk dat je zaken in perspectief zet en vooral in perspectief blijft zien.

Jouw boeken hebben telkens dezelfde hoofdpersonages. Hou je ervan om elke keer met dezelfde personages een nieuwe roman te schrijven? 

Ik voel me nog steeds heel erg prettig om over mijn personages te schrijven. Mijn volgende boek komt in juni uit en opnieuw zullen Thomas en Nora een rol spelen.

Hoe reageerden de mensen op Sandhamm op jouw boeken? 

Heel positief. Maar het mooiste compliment heb ik afgelopen zomer gekregen toen een blinde man naar mij toe kwam. Hij had het luisterboek beluisterd en vertelde me dat door de details in mijn roman hij eindelijk het eiland heeft kunnen zien. Dat vond ik heel ontroerend.

En jouw familie? Hoe reageerden zij op jouw romans?
Mijn jongens zijn zestien en dertien. Zij profiteren het meest van mijn schrijven omdat ik nu thuis ben. Iets wat zij heerlijk vinden. Verder zijn ze weinig onder de indruk. Mijn zestienjarige heeft net aan het boek gelezen en mijn dertienjarige helemaal niet. Mijn dochter van negentien echter wel. Zij is zeer betrokken. Ik bespreek altijd de plot met haar. Zij is de eerste die het manuscript leest, in tegenstelling tot mijn man, die ontzettend trots is, maar pas leest als alles klaar is. Bij een eerder boek gaf ik hem een eerste versie, maar hoorde dagenlang niets van hem. Toen ik hem ernaar vroeg zei hij: ‘Het is oké.’ Oké!!! Iets waar schrijvers niet goed mee om kunnen gaan ;-). Vanaf dat moment krijgt hij het manuscript als het helemaal gereed is, hahahaha. Ik heb deze ruimte nodig en op deze manier werkt het prima. Hij ondersteunt me bij het schrijven, door mij ruimte te geven en vooral tijd.

Jouw eerste roman is ook op televisie verschenen in 2010. Hoe was dit voor jou?
Vreemd, maar ook geweldig. Ik zat ernaar te kijken en realiseerde me dat op hetzelfde moment miljoenen andere mensen zaten te kijken naar een verhaal dat ik had verzonnen, en het was allemaal begonnen met een plaatje in mijn hoofd. Dat was een heel vreemde ervaring. Bijna surrealistisch.

Je zegt dat het allemaal is begonnen met een plaatje in je hoofd. Hoe werkt dit precies?
Klopt. Het begint normaal gesproken met een plaatje in mijn hoofd. Bijvoorbeeld bij Hogere kringen zag ik een man staan voor het stuurwiel van een boot. De zon schijnt, mensen kijken toe, op het water zijn nog meer boten, en opeens ‘boem’ er is drukte en rumoer. Ik zag het zo helder voor me en vervolgens gaan mijn gedachten verder. Ik dacht aan het startschot dat ‘boem’ doet en bedacht me: ‘Wat als er geschoten wordt op het moment van het startschot.’ Bij Stille wateren is het net zo gegaan. Ik liep met mijn dochter op het strand en keek naar het zonlicht boven de horizon terwijl het water kabbelde. De lucht was blauw, kleine witte wolkjes in de verte en opeens kreeg ik het beeld en de gedachte door van: ‘Wat als er nu opeens een dood lichaam hier zou drijven? Op deze prachtige dag, op dit prachtige eiland, in deze schitterende omgeving, waar kinderen ijsjes eten en mensen vakantie houden?’ En vandaar uit ben ik weer verder gegaan.

Is schrijven je hoofdberoep of doe je daarnaast nog iets anders? 

Inmiddels is schrijven mijn hoofdberoep geworden. Ik heb mijn baan als jurist in november opgezegd. Ik ervaar dus nu voor het eerst hoe het is om de luxe te hebben van het fulltime schrijverschap. En tot nu toe bevalt dat prima! Het mooie is dat je jezelf ontzettend goed kunt focussen op datgene waar je goed in bent. Uiteraard heb ik het erg druk, want naast het schrijven van romans schrijf ik nog columns en andere zaken, maar het bevalt mij tot nu toe prima.

Wat betekent schrijven voor jou?
Ik hou van schrijven, wat het ook is. Ik hou van het moment dat je gaat zitten en je weet dat het alleen maar jij en de tekst is. Niets anders is belangrijk. Ik hoef niet te eten, ik hoef niet te praten, ik wil alleen met mijn tekst zijn en met mijn personages en op zulke momenten weet ik weer precies waarom ik ervan hou om auteur te zijn. Het is alsof je in een luchtbel zit met niets anders dan jij en het verhaal.