Was will der Schwob?

BN-ers met hun autobio niemendalletjes leken de macht te grijpen in Nederland literatuurland, maar de klassiekers slaan keihard terug. Dit wordt de zomer van de Schwob.

In de Lichtfabriek heeft zich een jong publiek met een bijbehorende BMI-index van min twintig verzameld. Haarlemse chique vermengd met literaire boekvakkers uit het hele land bezoeken deze eerste editie van het Schwobfest. Na het succes van de jonge helden van het Literaturfest en het aanverwante Das Magazin is het duidelijk: wie twintigers wil lokken, moet zijn beste pseudoduits uit de kast rukken. Want Duitsland is opeens weer hip, nu WOII lang achter ons ligt en de staat is uitgegroeid tot de dynamische motor van de Europese economie. Als je wint, dan heb je vrienden, zongen Herman Brood en Henny Vrienten al.

Buiten dreigen de donderwolken, binnen zweet iedereen in zijn colbertje, behalve de immer koele Oscar van Gelder. Je zou hem de godfather van deze seance kunnen noemen: met de ‘spectaculair onspectacaire’ roman Stoner van John Williams scoorde hij een megahit. Vergeten boek, jubelende recensies – ‘Als u een boek wilt lezen dat uw leven gaat veranderen, lees dan Stoner’, schrijft Arnon Grunberg in de Volkskrant – en een rinkelende kassa: dat smaakt naar meer, dachten de collega uitgevers. Sinds kort duiken steeds meer vergeten romans uit de vorige eeuw op in de boekwinkel. In de hoop dat ze door een grote groep lezers worden herontdekt.

Herontdekkingen gebeuren niet vanzelf, daar moet je wel wat voor doen. Dus is er een heuse zomercampagne van tien uitgevers, ondersteund door het Nederlands Letterenfonds. Dit moet de zomer van de Schwob worden. Literaire klassiekers in een opgefriste vertaling gaan de concurrentie aan met Mart Smeets, Saskia Noort en René van der Gijp. Onzichtbare literatuur krijgt gestalte deze zomer, belooft de website Schwob.nl.

Op het moment dat Roger Federer en Novak Djokovic elkaar Wimbledon uit meppen, legt boekhandelaarszoon Casper Luckerhof (Kennemer Boekhandel) in de Lichtfabriek uit dat de Schwob geen hype is, maar een halfjaarlijkse actie die de diversiteit van stemmen uit het verleden recht moet doen. ‘Vergelijk het met een truffel zoeken in de enorme schat aan verdwenen literatuur’.

Het Schwobfest heeft tien ambassadeurs laten aanrukken, die elk in vijf minuten de eerste oogst Schwobs mogen pitchen. Nederbelg Ivo Victoria mag de troef van uitgeverij De Geus aankondigen: Zwervers van Knut Hamsun. Zoals het een 21-eeuwse auteur betaamt, heeft Ivo Zwervers nog niet gelezen, maar hij is wel een enorme fan en belooft in zijn vakantie het boek in één ruk uit te lezen. ‘De innerlijke wereld van Hamsens personages is onstuimig, moeilijk, naïef en onvoorspelbaar tegelijk,’ belooft Victoria.

Sommige titels liggen al een maandje of langer in de boekwinkels, maar kunnen nog steeds een steun in de rug gebruiken. Naar de haaien van Erich Kästner kreeg al een jubelende recensie in Vrij Nederland, maar Leeuwarder boekhandelaar en DWDD-recensent Ronnie Terpstra vindt dat nog veel meer mensen moeten genieten van het ‘decadent onheilspellende sfeertje’ van het interbellum Berlijn, dat Kästner zo trefzeker oproept. Hij citeert een mooie zin over vrouwen die dronken, alsof ze acht dagen niet hadden gegeten.

Het tiental Schwobs bestaat vooral uit romans die uit de negentiende-eeuwse verteltraditie voortkomen. Met grote namen als Graham Greene en Knut Hamsen, die de kar moeten trekken. Maar ook een vergeten Nobelprijswinnaar, Roger Martin du Gard, die met De Thibaults ‘een epische roman over de ondergang van de Franse bourgeois’ creëerde. Aldus NRC boekenchef Michel Krielaars. ‘Geschreven met een beperkt vocabulaire, maar met een psychologie die beter is dan die van Tolstoj’.

En zo gaat het nog een tijdje door. Opvallend genoeg maar één oorspronkelijk Nederlands boek, Een dwaze maagd van Ida Simons. Een prachtig portret van een meisje op zoek naar houvast in een turbulente joodse wereld in Antwerpen, Den Haag en Berlijn in de jaren twintig. Het werd in die tijd een ‘volmaakt meesterwerk’ genoemd en groeide uit tot een bestseller. Doordat Ida Simons drie jaar later al overleed, is het boek nu uit het collectieve geheugen verdwenen.

Dat geheugen moet deze zomer flink aan de slag met een literaire zomerschoonmaak. De dageraad van de Schwob is aangebroken.

www.schwob.nl