Wat als Young Adult op de leeslijst mocht staan?

YA, wat is dat nu?   ​

Voor we de échte discussie kunnen starten, moeten we eerst duidelijkheid scheppen over wat het genre YA nu eigenlijk is. In tegenstelling tot wat velen denken, is YA geen echte jeugdliteratuur. Het is veel volwassener, bespreekt heftigere thema’s en heeft complexer taalgebruik. YA is de afkorting voor Young Adult, ofwel in mooi Nederlands: de adolescent. YA is een genre dat zowel een brug slaat tussen jeugdliteratuur en volwassen literatuur, als toegankelijk is voor lezers uit die beide doelgroepen.  

Zo getuigt Hebban-recensent en docent Nederlands Joke Simmelink: 'Toen ik zelf voor het eerst toe was aan dit genre was ik een jaar of 12, denk ik. Tot nu toe ben ik dit genre nog niet ontgroeid, en ik ben intussen 25. YA blijft gaaf.' Ook Audrey van We Love YA vertelt: 'Ik heb een YA-leesclub in het hartje van Brugge en de leeftijd van onze leden varieert van 16 tot 37.' YA is een veelgelezen en geliefd genre, ook onder oudere lezers. Het biedt net genoeg diepgang en spanning om de volwassenen te bekoren, maar het is ook leesbaar genoeg voor de jongere lezers die graag over onderwerpen lezen die de kinderliteratuur simpelweg bijna niet aanbiedt, zoals homoseksualiteit,  echte verliefdheid en de doorsnee tienerproblemen.  

De leeslijst en de leerling  

De leeslijst is de vrees van elke leerling. In het begin van het jaar krijg je de lijst mee en daar moet je dan een aantal boeken uitkiezen. In België varieert die lijst van leerkracht tot leerkracht, maar in Nederland zijn er heel wat vaste regels voor elk schoolniveau. Zo vertelt Joke Simmelink dat jongeren in de onderbouw nog graag lezen, maar zodra ze in de bovenbouw moeten beginnen met lezen voor de lijst, ze vaak hun leesplezier verliezen. Kayleigh Eppenga is het helemaal met Joke eens: ‘Vaak word je gedwongen een boek  te lezen dat moeilijk te begrijpen is, te moeilijk geschreven of gewoon te saai is. Ik weet dat ik niet alleen voor mezelf spreek als ik zeg dat een boek lezen dat je daadwerkelijk interessant vindt duidelijk voor meer motivatie zorgt bij de opdracht. En met meer motivatie bereik je ook betere resultaten.’ En dat is inderdaad waar. Hoeveel meer bereik je als je plezier hebt in wat je doet?  

Wat we missen op de leeslijst  

YA is een genre dat door de échte literatuurlezers gezien wordt als een minderwaardig genre. Velen denken dat YA té oppervlakkig is, té veel ridicule liefdesverhalen bevat en gewoonweg niet goed geschreven is. Waarom is YA dan zo populair onder jongeren? Tinke vond het antwoord: ‘Wat YA te bieden heeft is misschien iets minder literair, maar geeft jonge lezers meer pret in het lezen. Ook kunnen jongeren zich beter identificeren met de personages die vaak van gelijke leeftijd zijn.’ Veel boeken op de leeslijsten (zowel in België en Nederland) gaan over mensen die ouder zijn en soms met problemen kampen waar tieners nog niet mee te maken hebben. Joke vertelt dat haar leerlingen wel heel erg geïnteresseerd zijn in écht oude boeken zoals Jacob van Maerlant uit de middeleeuwen, maar dat romans als De avonden van Gerard Reve en Mystiek lichaam van Frans Kellendonk helemaal niet aanslaan. Volwassenen lezen die misschien graag, maar jongeren houden er gewoon niet van. Tegenwoordig willen tieners graag boeken lezen die de problemen van nu bespreken. Ze willen zich kunnen identificeren met de personages. En op dat vlak mag de leeslijst nog wat bijgeschaafd worden...

Waar zijn de boeken over transgenders, LGBTQ-personages en mensen met een handicap? Waar zijn de boeken waar iedereen, maar ook echt iedereen, een stukje van zichzelf in kan terugvinden? Joke laat weten dat er wel wat zijn, zoals Joe Speedboot van Tommy Wieringa en Twee vrouwen van Harry Mulisch. Maar tja, waar zijn de echt recente boeken die in de laatste tien jaar zijn geschreven? In al die tijd sinds Reve en Mulisch is er al heel wat veranderd in de wereld. Mensen hebben andere gewoontes gekregen en gaan anders om met bepaalde situaties. De leeslijst staat vol met boeken met personages waar jongeren niets aan hebben omdat ze zichzelf er niet in herkennen en daar moet iets aan veranderen.  

Wat we geweldig vinden aan de leeslijst  

Maar we moeten ook eerlijk zijn tegen elkaar, de leeslijst heeft voor sommige mensen wel mooie en onverwachte deuren geopend. Claudia vertelt dat ze ook positieve ervaringen heeft met  de leeslijst: ‘Door de leeslijst ben ik in contact gekomen met boeken die ik uit mezelf nooit zou hebben gelezen, zoals bijvoorbeeld Hokwerda’s kind en De engelenmaker, en schrijvers zoals Arthur Japin. Deze boeken vond ik uiteindelijk hartstikke leuk en ik zou het jammer vinden als ik ze niet had gelezen.’ En daar sluit Audrey zich bij aan: ‘Ik las voor de Inktaap de boeken Het hout van Jeroen Brouwers en Jij zegt het van Connie Palmen en die boeken vond ik echt heel goed.’ Het is dus niet dat jongeren literatuur willen verbannen van de leeslijst, integendeel: we willen ook de klassiekers ontdekken. Maar het is soms niet simpel voor mensen die al niet graag lezen om die klassiekers te willen lezen én te waarderen. Zeker als er alleen maar saaie, trage boeken op de lijst staan waar geen enkele jonge lezer blij van wordt.  

Is er een gulden middenweg?  

Volgens Joke Simmelink is er wel een gulden middenweg:  ‘Er horen zeker ook klassiekers op de lijst thuis. Waarom zouden leerlingen niet kunnen genieten van een ‘oud’ boek? Ik vind het belangrijk dat ze zoveel mogelijk keuze hebben, hun eigen smaak ontwikkelen en hopelijk met zoveel mogelijk soorten literatuur kennis maken. Dus flink wat klassiekers, maar ook een flinke portie YA.’

En daar is iedereen van de Hebban YA Club van 10 het mee eens... Waarom zou een goed YA-boek er niet op mogen staan? Op de vraag welke YA-auteurs er wel op de lijst zouden moeten staan werden Jandy Nelson, Angie Thomas en Roxanne Wellens heel vaak genoemd. Hun boeken zijn recent, betekenisvol in de maatschappij van vandaag én geven jongeren een heel andere kijk op het leven. Is dat niet wat een boek zou moeten bereiken? Het zwart-witte uit je hoofd bannen en je baden in alle kleuren van de wereld? Waarom moet dat met alleen maar oudere boeken?  

Wij hopen dat jullie - leerkrachten, scholen, schrijvers en uitgeverijen - ons begrijpen…  

​… en er iets aan doen. Er gaat al een lange tijd de discussie over de leeslijsten en hun inhoud. Bij dezen waren wij openhartig én vertelden we eerlijk waarom de leeslijst bijgeschaafd mag worden. Laat boeken toe die jongeren aanspreken in élk niveau. Zo verspreiden we niet alleen goede taalvaardigheden onder de jongeren van vandaag, maar ook  de liefde voor lezen. Er zijn zo veel mooie, geweldige, fantastische boeken geschreven de afgelopen jaren over onderwerpen die vroeger ‘taboe’ waren. Daar willen wij over lezen. Wij willen geen saaie boeken met oninteressante personages lezen. Wij willen onszelf terugvinden in een boek, er plezier aan beleven én iets bijleren. En als je graag leest, oud of jong, dan weet je precies waarover we het hebben.  

Dus leraren, leerlingen, schrijvers, scholen, uitgeverijen: dit is jullie moment! Laat horen welke YA-boeken er wel op de lijst zouden mogen staan, maar ook welke boeken er zouden mogen blijven. Wij willen een vernieuwing van de leeslijst en dat kan alleen als jullie meedenken en meehelpen. Samen kunnen we iets bereiken.  

Geschreven door Audrey Van den Bogaerde met commentaar van de leden van Hebban We Love YA en Joke Simmelink.  

Lees meer

• Kluun: Weg met die verplichte boekenlijst
• Columnist Theodor Holman pleit voor verplichte boekenlijst van 100 titels
• Blossom Books Vlogserie: over de actualiteit en het belang van YA-boeken

De alternatieve leeslijst

Welke YA-boeken zouden volgens jou op de (verplichte) leeslijst moeten staan? En welke boeken die nu op de lijst staan zijn volgens jou wél de moeite waard voor jongeren? Naar aanleiding van jullie suggesties stelt Hebban een Alternatieve Leeslijst samen.