Week van de Leesclub - de lezer aan het woord

Dit is de Week van de Leesclub | De deelnemers | Hebban Leesclubboek van het Jaar | Week van de Leesclub 2019

De winnaars van De laatste getuige van Frank Krake, Hebban Leesclubboek van het Jaar, hebben inmiddels een mail ontvangen. 

De enquête is ingevuld door leesclubleden of lezers die nog niet in een leesclub zitten, maar dat wel zouden willen. Voor lezers die geen interesse hebben in leesclubs is de enquête niet relevant geweest. Lezers die liever niet in groepsverband een boek bespreken komen we in deze resultaten dus niet tegen. Van de tweeduizend lezers die de enquête voor ons invulden is bijna 70% aangesloten bij marktleider Senia, een organisatie die door heel Nederland leesclubs organiseert en leeswijzers verzorgt. 10% doet regelmatig mee aan de losse online leesclubs op Hebban en 10% is aangesloten bij zelfstandig opererende leesclubs. Meer dan een kwart van de leesclublezers heeft een leesclub gevonden via de bibliotheek. In mindere mate vindt men een leesclub online of via vrienden en kennissen. Leesclubs zijn vooral favoriet bij de hoogopgeleide vrouw van 60+. De leesclubs bestaan vooral uit 6 tot 10 lezers, zijn nog vrij nieuw (2 tot 5 jaar) en men leest 7 tot 10 boeken (40%) per jaar of 4 tot 6 (37%). Meer dan 200 leesclubs bestaan langer dan elf jaar, waarvan 34 maar liefst langer dan 25 jaar! De meeste leesgroepen organiseren geen andere activiteiten naast het leesclubavondje. Een gelijk aantal bezoekt wel eens literaire activiteiten, zoals lezingen of signeersessies, of zoekt de privésferen op met een gezellig etentje. Het uitnodigen van auteurs en het gezamenlijk bezoeken van boekhandels komt heel weinig voor.

50% van de respondenten schaft het te lezen boek zelf aan. Bijna evenveel lezers lenen het boek bij de bibliotheek. Meer dan 15% leest digitaal en bijna 10% schrijft zich in voor leesclubs en ontvangt dan een gratis exemplaar. Welke boeken er gelezen worden, wordt voornamelijk bepaald door de organisatie waar men aangesloten is. Inspiratie uit de kranten, boekhandel en bibliotheek is veel minder van invloed. Literatuur (1171) is het overheersende genre in de leesclubs van de respondenten, gevolgd door geschiedenis (557). Minder voorkomend zijn genres als filosofie (217) en thrillers (158). Vrij zeldzaam zijn de leesclubs rond genres als feelgood (92), Young Adult (76) en sciencefiction & fantasy (46). Een deel van de lezers (59) laat weten andere non-fictie te lezen dan het al genoemde geschiedenis en filosofie en 81 mensen noemen een helemaal ander genre als focus. Later in de enquête worden genres genoemd als historische romans en biografieën die men graag leest.

Opvallend is dat vrij veel mensen lid zijn of deelnemen aan meerdere leesclubs tegelijk. Voor een enkeling is het met vijf leesgroepen een levenstijl te noemen, meer dan slechts een hobby. Ook leuk om te lezen is de ontdekking dat de reguliere ('offline') en de online leesclub elkaar niet in de weg zitten. Men noemt het als geslaagde aanvullingen op elkaar en ziet de voordelen van beide vormen. Deelnemers aan online leesclubs hebben de neiging later toch eens een reguliere leesclub in hun omgeving op te zoeken. Leesclubleden van reguliere leesclubs zien de online leesclubs als een welkome aanvulling en variatie op de bestaande leesgroep, zeker waar het gaan om de actualiteit van titels of het aanbod van genres die men niet onder kan brengen in de bestaande leesclub.

Wie niet lid is van een leesclub (maar dat wel graag zou willen) noemt vooral als oorzaak dat ze opzien tegen de mogelijke tijdsdruk. Ook wordt als struikelblok gezien dat men ze niet kan vinden, ze er simpelweg niet zijn in die omgeving of men bang is dat men dat niet kan, een boek bespreken.

Vertel ons je leukste of meest bijzondere leesclubervaring.

Een van de factoren aan een leesclub die men het meest waardeert is de sociale beleving, het (beter) leren kennen van gelijkgestemde zielen. Na een tijdje wordt een leesgroepje vaak een gezellige vriendenclub, die elkaar ook bijstaat in moeilijke momenten. De waardering voor die warmte en geborgenheid is enorm, laat men weten in de enquête. Daarnaast is de invloed van de discussie op de eigen mening over een boek ook veel genoemd als bijzonder waardevol. Het verschuiven van een opinie over een boek of thema door de discussie vindt men bijzonder, leerzaam en verrijkend. Het aanhoren van andermans meningen vindt men interessant en zelfs een afwijkende of tegenovergestelde mening doet niets af aan een fijne leesclubervaring. In feite is juist het verschil tussen meningen een voedende bron voor de leesclubervaring. Discussie mag er zijn!

'De volledig andere interpretatie van het boek van McEwan, Kinderwet, van de relatie tussen de rechter en de jongen. Je hebt net hetzelfde gelezen en een compleet andere interpretatie.'

'Een boek met moeite gelezen. Nadat we het boek besproken hadden ben ik het opnieuw gaan lezen en het was super!  Maar er zijn veel meer bijzondere ervaringen. Het is steeds weer een hele fijne ervaring om met de leesclub bij elkaar te komen'

Onder indrukwekkende leesclubervaringen vallen ook vaak de extracurriculaire uitstapjes, al dan niet behorend bij of geïnspireerd door een boek. Dat is opvallend, omdat eerder in de enquête duidelijk werd dat het niet veel gebeurde. Ook wordt veel genoemd dat de discussieleider die een bijzondere achtergrond heeft, een grote meerwaarde geeft voor de leesclub.

'Onze literaire wandeling door Amsterdam. Het regende pijpenstelen, maar de gids bleef zijn best doen om ons zoveel mogelijk te vertellen.'

'De levens van Jan Six. Degene die het behandelde was in Amsterdam langs de huizen van de familie gelopen en bracht naar de leesclub foto's daarvan mee, ter illustratie van zijn verhaal!'

'De Schwob leesclub van het boek Sinds tweeduizend jaar van Mihail Sebastian werd bijgewoond door de vertaler Jan Willen Bos en aan het einde van de avond werd hem verteld dat hij in 2019 de Martinus Nijhoff-prijs zal krijgen. Die blik op zijn gezicht zal ik nooit meer vergeten. Mijn tranen prikten bij het zien van zijn blije verbazing.'

Welke toegevoegde waarde heeft een leesclub voor jouw leeservaring?  

Als toegevoegde waarde wordt veel en vaak genoemd dat het helpt bij het meer lezen van boeken, meer vinden van tijd voor lezen en meer discipline bij het uitlezen van boeken. In die zin is een leesclub dus een welkome stok achter de deur.

Ook de andersoortige boeken die je voorgeschoteld krijgt door groepskeuzes of door een organisatie aangeboden titels vindt men fijn. Zo worden nieuwe (sub)genres, stromingen en auteurs ontdekt, die anders onbekend waren gebleven.

Daarnaast is de focus tijdens het lezen een genoemd effect van leesclublezen. Men let beter op, proeft de zinnen beter en ontdekt veel meer in een boek dan men voorheen deed.

'De verdieping begint al bij het lezen: boeken voor de leeskring lees ik veel beter. Door de bespreking gaat een boek nog meer leven en bij een goed boek ga ik veel meer aspecten en diepere lagen ontdekken. Vaak waardeer ik een boek na bespreking nog meer.'

'Door het gesprek met elkaar ga je dieper op het boek  in, anderen lezen er andere dingen in dan jij. Ieder neemt haar eigen levenservaringen mee in het bespreken van een boek.'

'Een leesclub is ongelooflijk leerzaam. Door een leesclub leer ik meer over het boek en de schrijver. Ik ontdek door opmerkzaamheid van andere lezers geregeld iets wat ik zelf gemist had bij het lezen. Waar de een iets opvalt in de schrijfstijl, merkt de ander op hoe bijzonder de structuur is. Dat geeft weer meer inzicht bij het lezen van een volgend boek. Ook vul je elkaar aan doordat andere lezers vaak een net iets andere invalshoek hebben dan ik. Hierdoor leer je ook te ‘lezen met andermans ogen’ en kun je meer begrip krijgen voor wat een ander plezierig, of juist minder plezierig vindt om te lezen. Het kan gebeuren dat je bepaalde aspecten van een boek beter leert waarderen.'

'Ik merk dat ik een boek intensiever lees en echt ‘ervaar’. Medelezers maken je attent op zaken die je zelf misschien niet direct uit het boek hebt gehaald, komen met tips en beleven een boek soms compleet anders dan je dat zelf doet. Ook maak ik nu aantekeningen en markeer ik mooie of opmerkelijke zinnen en passages. Een leesclub is meer dan alleen maar lezen.' 

Denk jij dat je een betere of andere lezer wordt door deel te nemen aan leesclubs?

Het merendeel van de respondenten wist te bevestigen dat men een andere en/of betere lezer is geworden door het deelnemen aan leesclubdiscussies. Een groei die nooit stopt en met elk boek en elke leeservaring door gaat. Een enkeling voelt zich wat gepikeerd over de vraag, omdat men zichzelf al ziet als een volleerd lezer, maar kan alsnog het bredere zichtveld en de aanraking met andere meningen en verrassende boekkeuzes zeer waarderen.

'Als lid van een leesclub lees je intensiever, meer met aandacht. Bij toerbeurt als inleider fungeren is ook heel leerzaam en maakt je scherper.'

'Ik ga in ieder geval een "rijkere" lezer worden. Ik lees nu boeken die ik anders nooit gelezen zou hebben.'

'Als je zoals ik een erg snelle en daarmee oppervlakkige lezer bent dwingt een leesclub tot langzaam lezen, kunnen navertellen wat je hebt gelezen, van taal te genieten en niet voornamelijk naar het plot toe te snellen.'

'Ja, ik lees zorgvuldiger denk meer na over perspectief, moraal, onderwerpen, thema die de schrijfster of schrijver aansnijdt, etc.'

'Ja. Het geeft extra diepgang en laat een verhaal dieper binnendringen. Andere lezers halen vaak andere dingen uit een verhaal waardoor je eigen kijk op het boek kan veranderen. Ik ben wel eens begonnen met een boek wat me eigenlijk tegenviel, maar door de discussie uiteindelijk toch heel waardevol bleek.'

Wat was het mooiste boek ooit in je leesclub? En waarom was die titel zo bijzonder?

Eén mooiste boek komt niet bovendrijven uit de tweeduizend inzendingen. Dat men geniet van wat er gelezen wordt, is duidelijk. Het kiezen tussen de mooiste boeken blijkt een gemene vraag te zijn, waar men schoorvoetend onderuit probeert te komen. Sommige lezers willen nog geen favoriet noemen omdat ze naar eigen gevoel nog te kort bezig zijn en uitkijken naar komende leesclubdiscussies. Anderen noemen favorieten uit twintig jaar leesclubgeschiedenis op. De liefde voor het boek druipt hier uit de enquêteresultaten.

Voor het komende boek hoopt men vooral op De heilige Rita van Tommy Wieringa, De acht bergen van Paolo Cognetti, de boeken van Jane Gardam, Het einde van de eenzaamheid van Benedict Wells, Kolja van Arthur Japin, Wees onzichtbaar van Murat Isik, Oranje tegen de Zonnekoning van Luc Panhuysen. Maar men laat zich even graag verrassen door wat komen gaat. Voor veel leesgroepen ligt hun jaarkeuze al vast en is dus bekend wat er gelezen gaat worden. 

Wat mis je of zou je willen veranderen in je huidige leesclub?

Suggesties voor verbetering van de georganiseerde leesclubs liggen vaak op het gebied van de samenstelling van de groep (meer leden, meer jonge leden, meer mannen). Zo nu en dan wordt de lokatie (de een geeft de voorkeur aan een openbare setting, de ander aan een privésfeer) genoemd of de begeleiding en vragenlijsten. Men heeft soms de behoefte om wat steviger in te gaan op de materie. Soms verzandt een bijeenkomst in een gezellig wijnavondje en mist de diepere aandacht voor het boek.

Genoemde wensen voor persoonlijke ervaringen worden vooral gevoed door het enthousiasme rond leesclubs. Men is nieuwsgierig naar andere genres en talen en zou er best graag eentje bij willen doen. Tijd is daar een spelbreker voor de meesten. Bovendien wil men ook wel graag enigszins de vrijheid behouden om eigen keuze te kunnen blijven lezen. Aan enthousiasme ontbreekt het bij de vragenlijstlezers zeker niet.

Vrijwel iedereen echter noemt hier volkomen tevreden te zijn en erg gelukkig met de geboden begeleiding en organisatie. Men ervaart het leesclubgebeuren als een verrijking voor het leven, een inspirerende en verdiepende factor in het leesleven en een belangrijke sociale toevoeging. Veel lezers uiten in een laatste open tekstveld van de enquête het advies aan wie het maar wil horen: 'Word lid van een leesclub!'

Tip: een aantal winacties van de Week van de Leesclub is nog niet afgesloten. Kijk hier wat je nog kunt winnen.