Wie mag wat schrijven? Het debat rondom 'American Dirt'

Liekes leeservaring

'Een middelmatige thriller en een misplaatste, mislukte poging om migrantenleed voelbaar te maken: ***' - Lieke

'Ik ben redelijk "woke" (lees: bewust van wat er speelt in de maatschappij), zoals ze tegenwoordig zeggen. Of is dat ondertussen alweer uit?. De author’s note waar het boek mee begint, waarin de auteur uitlegt dat ze American Dirt heeft geschreven om migranten een menselijk gezicht te geven, in combinatie met haar (zo op het eerste oog) niet-Mexicaanse naam leidde dit bij mij daarom al vóór het lezen tot ongemak. Maar, dacht ik, misschien schrijft ze wel grandioos over de gevaarlijke, tocht die veel Mexicaanse migranten afleggen om de VS te bereiken? Nee.

Als spannende roman kan het boek ermee door. Spanning is er namelijk. Helaas wordt de karakterisering van de twee belangrijkste personages – Lydia en haar zoon Luca – tekort gedaan. Het gebruik van Spaanse uitdrukkingen en dialoog (van 'Google translate quality', wordt gezegd) is op een luie manier ingezet om persoonlijkheid en sfeer te creëren. Daarbij komt bij dat hun gedachten en gedragingen soms gewoon ongeloofwaardig zijn. Als de personages niet tot leven komen, dan is het gevaar waarin ze verkeren direct een stuk minder voelbaar voor de lezer. Verder vindt Cummins het nodig om de reden voor de vlucht van Lydia bijzonder persoonlijk te maken. Zelfs voor een thriller-achtig boek wordt hier te veel gevraagd qua 'suspension of disbelief.'

Als roman die een sociale kwestie wil aankaarten (volgens Cummins ziet men migranten vaak niet als mensen), is American Dirt een nog grotere zeperd. Dat geen enkel personage tot volwaardig persoon wordt uitgewerkt is in dit licht bezien extra problematisch, aangezien dat nu net het expliciete doel is van de roman. Natuurlijk mag in principe iedereen overal over schrijven, maar toch denk ik soms na het lezen van een boek: "ai, misschien had juist jij hier niet aan moeten beginnen." Zoals ik ook dacht na het lezen van bijvoorbeeld Artemis van Andy Weir. Niet omdat mannen geen geloofwaardig vrouwelijk personage kunnen schrijven, maar omdat Weir daar niet in is geslaagd. Hier gebeurt ongeveer hetzelfde. Ook niet-Mexicanen kunnen volgens mij uitstekend Mexicaanse personages tot leven wekken, maar Cummins lukt het niet. En dat ze dan ook nog eens een gigantisch voorschot heeft gekregen voor dit middelmatige boek, iets wat niet-blanke auteurs zelden meemaken… Het moge duidelijk zijn: ik kan me prima vinden in het merendeel van de kritiek.'

'De reis is indrukwekkend en emotioneel maar de karakters blijven achter. De zwartwitte visie op de landen (en hiermee hun inwoners) zorgt voor ongeloofwaardigheid en de onduidelijkheid die het nawoord schept zorgt voor gemengde gevoelens. 3.5 sterren. Mijn tip? Laat je niet beïnvloeden door de discussie in de media en lees het boek zelf.' - Yvonne

Onno's leeservaring

'Hoe dan ook een aangrijpend verhaal: ****' - Onno

'Ik heb het voorwoord overgeslagen. Dat doe ik meestal met teksten die voorafgaan aan het eerste hoofdstuk. In prologen bij thrillers wil de auteur nogal eens verklappen wat er gaat gebeuren of het einde beschrijven. Het liefst ga ik blanco een verhaal in. In dit geval vind ik het vanaf het eerste hoofdstuk een meeslepende, angstaanjagende roman. Het is wel jammer dat de auteur in het hele verhaal strooit met Spaanse woorden en uitdrukkingen. Waarschijnlijk beoogt zij hiermee de Mexicaanse sfeer goed weer te geven, maar het stoort bij het lezen. Cummins beschrijft de omgeving, waarin het verhaal speelt, heel goed. Ik ben eens met de auto, onderweg van San Diego naar Tucson, bij een vreselijk verzengende hitte door de Sonoran woestijn gereden en moest er niet aan denken hier autopech te krijgen. Bij het lezen van de tocht van Nogales naar Tucson voelde ik meteen de sfeer van die locatie weer.

De personages zijn vlak, niet erg uitgewerkt. Hoofdpersoon Lydia leer je niet goed kennen; lopende het verhaal vroeg ik mij soms af of Lydia een Mexicaanse is, of toch een Amerikaanse is die met een Mexicaanse journalist is getrouwd en jaren in Mexico heeft gewoond. De twee zussen, Soledad en Rebeca – die uit Honduras gevlucht zijn – komen sympathiek over, al hadden ook hun karakters beter uitgewerkt kunnen worden. Daarnaast komen er heel wat gekunstelde teksten in het verhaal voor in een poging er een literair cachet aan te geven. Desondanks leest dit aangrijpende verhaal over een vrouw, die vastbesloten is de VS te bereiken louter om ervoor te zorgen dat haar zoon en zijzelf overleven, heel gemakkelijk.

Alhoewel ik begrip heb voor de kritiek van met name de Latino-schrijvers, weet ik te weinig van de Mexicaanse cultuur om me aan de teksten van Cummins te kunnen ergeren. Voor mij als lezer is het een spannend, pakkend verhaal, overigens zonder daarbij te willen genieten van het leed van Mexicanen.'

Heb jij American Dirt al gelezen?