Young Adult, voor lezers jong van hart

Voor enkelen van hen betekende het ontstaan van het Young Adult-genre erg veel. Voor uitgeefster Natasja Storm was het zelfs bepalend voor haar leven. ‘Het zette de deur open voor zoveel nieuwe ontwikkelingen in mijn leven,’ vertelt ze. ‘De website young-adults.nl, de schrijfwedstrijden waarmee ik mijn eerste boeken uitgaf en later zelfs de oprichting van mijn eigen uitgeverij Storm Publishers. En uiteraard heel veel leesavonturen.’  

Maar hoe kunnen we die leesavonturen definiëren? Over het algemeen zijn alle ondervraagde boekenvakkers het wel met elkaar eens. Young Adult zou vooral een leeftijdscategorie in het boekensegment zijn, over en vóór jongeren. Storm zegt: ‘Deze leeftijd loopt van ongeveer 15 tot 25 jaar en richt zich op jongvolwassenen. Thema's die hierbij centraal staan zijn coming-of-age, het leren om op eigen benen te staan, jezelf ontdekken en de eerste grote liefde.’  

Marieke Woortman, uitgeefster bij Moon, vindt Young Adult een heel ongrijpbaar begrip. ‘Het is niet één genre, maar kan fantasy zijn, contemporary, thriller, romantisch – van alles.’ Ze is het wel met Storm eens dat met name de personages ervoor zorgen dat een boek geschikt is voor young adults. ‘Een gemeenschappelijke deler kan zijn dat de hoofpersoon meestal tussen de 15 en 20 jaar oud is en de verhalen dus geschreven zijn vanuit die belevingswereld en levenservaring.’ Myrthe Spiteri van Blossom Books, het YA-imprint van uitgeverij Kluitman, denkt ook dat jongeren zich in de boeken kunnen vinden omdat ze over personages gaan die tegen dezelfde problemen aanlopen en dezelfde gebeurtenissen meemaken als de lezer. Het sluit aan bij het leven van deze jongeren.  

Tussenstapje

Met deze visies wordt meteen een belangrijk discussiepunt aangestipt: gaat de term Young Adult over het boek en haar personages, of over de lezers voor wie het boek bestemd is? De boeken gaan over jongeren tussen de 15 en 20 jaar oud, maar zijn ze ook specifiek voor lezers van die leeftijd bedoeld, of valt daar ook nog over te discussiëren?  

Over het algemeen wordt aangenomen dat de boeken in eerste instantie bestemd zijn voor jongeren die voor mooie verhalen niet meer terecht kunnen op de kinderboekenafdeling, maar ook de overstap naar volwassenliteratuur (nog) niet willen maken.  

‘YA-boeken worden ook wel coming-of-age of Bildungsroman genoemd, waarin een jongere vaak gelouterd uit de strijd komt en de grens van kind-zijn naar volwassene oversteekt,’ zegt Thille Dop, uitgeefster van jeugd- en YA-boeken bij Luitingh-Sijthoff. Maar ze plaatst ook meteen een belangrijke kanttekening: ‘Er zijn ook adolescentenboeken voor volwassenen. Daarin speelt ook een jongere de hoofdrol en staan jongerenthema’s centraal, maar het perspectief ligt dan toch vaak bij een volwassene die cynisch over het leven is geworden. In YA-boeken mis je (op een uitzondering na!) dat cynische.’  

Populair labeltje

Niet alleen het genre zelf, ook de doelgroep is dus lastig te definiëren. In 2002 werd een nieuwe NUR-code toegevoegd aan het overzicht dat door boekhandels gebruikt wordt voor het classificeren van titels. Tot die tijd was de hoogste categorie binnen de kinder- en jeugdboeken de categorie 13+. Nu zijn boeken ook onder de NUR-codes 284 (Fictie 13-15 jaar) en 285 (Fictie 15+) in te delen. Is die laatste code dan de doelgroep die auteurs en uitgevers voor ogen hebben bij het uitgeven van YA-boeken, en welke bovengrens hoort er bij 15+?  

Volgens Woortman is de kernleeftijd 15-25 jaar, ‘met uitloop naar onder misschien 13, en naar boven zelfs wel 35.’ Storm noemt dezelfde kernleeftijd, ‘hoewel het daadwerkelijke publiek van Young Adult-boeken een veel hogere gemiddelde leeftijd heeft. Dit segment wordt namelijk ook veel opgepakt door oudere lezers, sommigen zelfs al gepensioneerd. Hoewel de meiden in de meerderheid zijn, zijn er ook genoeg jongens die van Young Adult-boeken houden.’ Femke Geurts, verantwoordelijk voor de YA-boeken bij uitgeverij de Fontein, voegt daaraan toe: ‘In de boekenwereld is het wel zo dat er meer YA-romans geschreven zijn voor vrouwelijke lezers dan voor jongens.’  

Dat YA-boeken ook bij oudere, volwassen lezers in de smaak vallen is geen verrassing. Sommige uitgevers spelen daarop in door een YA-versie én een volwassen editie van hetzelfde verhaal uit te geven. Een vaste doelgroep valt dus eigenlijk niet te omlijnen.  

Nog lastiger wordt het als je bedenkt dat YA-boeken in Nederland op een andere manier worden ingedeeld dan in bijvoorbeeld Engeland en Amerika, waar veel vertaalde YA vandaan komt. Volgens Dop en haar redacteur Hannerlie Modderman bestaat de kern van de doelgroep in Nederland uit jongeren tussen de 15 en 18 jaar. ‘In de Angelsaksische landen wordt de term YA echter verbonden aan de leeftijd 12 tot 15 jaar; voor de 15+-boeken gebruiken ze de term ‘cross-overs’.’  

Misschien dat daar ook de oorzaak voor enige verwarring in het genre schuilgaat. Van de populariteit van de term YA wordt namelijk dankbaar gebruik gemaakt door uitgevers en misschien ook wel door de auteurs zelf. Regelmatig wordt, ook in Hebban-recensies, kritisch gereageerd op het label YA dat aan een boek is gehangen door de uitgever. Verhalen die geschikt zijn voor kinderen van twaalf jaar en ouder worden aangeprezen voor jongvolwassenen. Maar is dit wel simpelweg een marketingtruc omdat het genre enorm populair is en goed verkoopt? In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij vertalingen naar het Nederlands, zal het verschil tussen de afzonderlijke landen hiervan de oorzaak zijn.  

Lees verder op de volgende pagina: Bakvisliteratuur