Zo Zondag #36: Christine Otten

GEVANGENIS MONOLOGEN

Wat hebben schrijvers en gedetineerden gemeen met elkaar?    

Komende week gaat de voorstelling Gevangenis Monologen in première in de Bijlmerbajes in Amsterdam. Verhalen van gedetineerden, opgetekend door schrijvers (Herman Koch, Manon Uphoff en ondergetekende), bewerkt tot een heus theaterstuk door regisseur Kasper Kapteijn en mijzelf en gespeeld door acteurs Kenneth Herdigein, Birgit Schuurman, Poal Cairo, Thomas Boer, samen met muzikant Lorijn von Piekartz.  

Een groot deel van het stuk is gebaseerd op het leven van Wesley, die in de schrijfgroep zat die ik begeleidde bij Exodus, een opvanghuis voor ex-gedetineerden. Hij heeft een verleden met veel geweld, en kende een tamelijk liefdeloze harde jeugd. Ik weet nog goed dat ik door zijn verhalen moest denken aan een zeer gewelddadige scène die ik ooit had geschreven in mijn roman De laatste dichters, over een groep dichters uit de Black Powertijd. In die scène slaat een jongen uit een gang een andere jongen bijna dood. Het schrijven van die scène ging me zo gemakkelijk af dat ik ervan schrok. Ik rook zelfs het bloed, het asfalt, een waas van woede en agressie voelde ik. Na afloop was ik van de wereld. Ik realiseerde me ook hoe ik tijdens het schrijven had geput uit mijn eigen leven, mijn eigen jeugd, mijn duisterste gevoelens. Ik groeide op met een psychisch gestoorde vader, in onveiligheid. Ik had geleerd te overleven, net als Wesley en toen ik die geweldsscène schreef vocht ik in mijn verbeelding om te blijven leven en maakte ik keihard slachtoffers als het moest. Dat was de schok. Ik was niet anders dan hij, realiseerde ik me. Dat was een pijnlijk maar tegelijkertijd belangrijk besef. Ik had alleen meer kansen gehad dan Wesley, meer geluk, meer liefde.  

Pas wanneer je als schrijver/maker bereid bent jezelf over te geven, en je volledig te verbinden met je (al of niet fictieve) karakters, de mensen met wie je werkt, vertellen ze je iets wat je nog niet eerder wist. Dan verandert er iets. Dat heeft vooral met empathie te maken. Zonder werkelijke empathie geen goede voorstelling, geen goede romans, en ook geen verbinding tussen mensen met wat voor achtergrond dan ook. Verbinding betekent verandering, omdat er iets ontstaat dat niet meer jij is of die ander, maar iets nieuws. Dat onbenoembare ‘iets’ is wat jou verbindt met de ander.  

Maar het mooie is, het werkt twee kanten op. Dat Manon, Herman en ik ons moeten kunnen verplaatsen in de mensen over wie wij schrijven, dat is ons vak. Tijdens dit project is mij heel duidelijk geworden dat de mannen die we tijdens de schrijfcursus leerden kennen ook romantici zijn. Mensen met verbeeldingskracht, met inlevingsvermogen en fantasie. In de gevangenis speelt verbeelding een hele belangrijke rol, wie in zijn hoofd niet gevangen wil blijven zitten, zal de weg naar buiten zelf moeten bouwen. Dit komt in het stuk heel mooi naar voren, ik denk dat het publiek dit straks ook erg zal kunnen waarderen.  

Vanaf 5 oktober zijn de iconische gevangenissen van Amsterdam, Arnhem, Utrecht en Haarlem het toneel van de Gevangenis Monologen. We brengen de werelden van schrijvers en gedetineerden samen, en doorbreken met dit project de bestaande stigma’s en stereotypes. En het wordt gewoon een heel erg bijzonder theaterstuk, een ervaring. Meer informatie over nog beschikbare kaarten, en de locaties vind je op www.gevangenismonologen.nl.

Hebban mag kaarten weggeven voor Gevangenis Monologen. Lijkt deze voorstelling jou geweldig en wil je er graag met een vriend(in) naartoe, doe dan snel mee aan de winactie!  

Christine Otten (Deventer, 1961) geldt inmiddels als een van de belangrijkste schrijvers van haar generatie. Ze debuteerde in 1995 met de roman Blauw metaal, dat meteen werd genomineerd voor de Debutantenprijs. Met haar grote roman De laatste dichters uit 2004, een meeslepend en muzikaal epos gebaseerd op de turbulente levens van een groep Afro-Amerikaanse dichters uit de Black Powertijd, brak ze door naar een groot publiek. Onlangs verscheen de langverwachte nieuwe roman van Christine Otten Om adem te kunnen halen, over haar eigen familiegeschiedenis. 

Eerdere afleveringen

Steven de Jong | Auke Hulst | Henk van Straten | Frieda Mulisch | Robbert Welagen | Jeroen Windmeijer | Roderick Leeuwenhart | Tomer Pawlicki| Milou Klein Lankhorst | Carlo Groot | Murat Isik | Renee Kelder | Martyn van Beek | Gerrit Janssens | Hannah Jansen Morrison | Anke Laterveer | Guido Eekhaut | Sander Verheijen |Bronja Hoffschlag | Fien De Meulder | Martijn Neggers | Claudia Schoemacher | Nathan Vos | Susan Juby | Stan de Jong & Koen Voskuil