Zo Zondag #7: Realiteit, bron voor fictie
Tegenwoordig nemen we niet alleen braaf onze vitamientjes in om een griepvirus buiten de deur te houden, maar worden we gewaarschuwd om ons te wapenen tegen nepnieuws. In een tijd waar nieuws sneller dan het licht op ons netvlies verschijnt door de kracht van social media als Twitter, is het niet verkeerd om het ‘nieuws’ met een korreltje zout te nemen. Onderzoeker Sander van der Linden verdiepte zich in het fenomeen nepnieuws en heeft een vaccin gevonden om mensen te beschermen. Een omgekeerde wereld, als journalisten met hun fantasie aan de wandel gaan en de nodige dosis fictie in hun berichtgeving stoppen.
Terwijl de perschef van het Witte Huis met droge ogen beweert dat de luchtfoto's van de inauguratie van president Trump gemanipuleerd zijn, zoekt de gewone burger zijn toevlucht in boeken. De term 'alternatieve feiten' kwam afgelopen week zo vaak in het nieuws, dat ik het niet kon vermijden om aan Het Ministerie van Waarheid te denken uit 1984, de klassier van George Orwell. 'In een rijk van leugens is de waarheid verraad,' is een uitspraak die me na het lezen van deze 'toekomstroman' altijd is bij gebleven. Laten we hopen dat de vernieuwde opleving van dit boek een 'wake-up call' zal zijn voor mensen wereldwijd, en dat de 75.000 nieuwgedrukte exemplaren hun uitwerking hebben.
Vanaf mijn jeugd ben ik besmet met een virus van geheel andere orde: het leesvirus. Ik ervaar nog steeds een geluksgevoel als ik in een boekwinkel of bibliotheek wandel en mijn ogen de kost kan geven aan rijen en stapels met boeken. Bibliotheken in Nederland hadden deze week reden om blij te zijn, omdat zij dankzij de jongere generatie weer meer boeken uitlenen. Alle bibliotheken samen leenden maar liefst 75 miljoen boeken uit in 2016. We kunnen gelukkig nog even door met onze leescarrière door de geruststelling uit het neurologische vakgebied. Onze hersenen hebben de capaciteit van een petabyte (een één gevolgd door vijftien nullen!), omgerekend in boeken zijn dit er maar liefst 4,7 miljard.
Er kleeft wel een nadeel aan het leesvirus, naast het feit dat je er eigenlijk nooit meer vanaf komt (gelukkig valt er prima mee te leven, alleen heeft je portemonnee het zwaar te verduren). De werkelijkheid kan soms zo bizar overkomen dat feiten en fictie met elkaar verwisseld lijken. Zo las ik deze week over de moord op een twintigjarige vrouw in IJsland en dacht ik automatisch aan mijn gesprek met de IJslandse thrillerschrijfster Yrsa Sigurðardóttir twee jaar geleden. In haar thrillers beschrijft ze de meest gruwelijke misdaden in haar thuisland, terwijl de IJslanders van nature bijna verlangen naar een spannende krantenkop omdat er praktisch niets gebeurt. ‘De criminaliteit in IJsland is nogal amateuristisch. De politie wordt vaak ingeschakeld bij uit de hand gelopen dronkemansruzies, maar veel verder gaat het niet. Zo hadden we enige tijd geleden de knulligste fraudezaak uit de geschiedenis: de afpersers gaven het slachtoffer nog een bewijs van betaling,’ verklaarde de schrijfster in het interview.
De realiteit, voedingsbron voor fictie. Alsof de woorden in deze zin met elkaar in tegenspraak zijn. Maar het schuurt en zodra ik dat gevoel ervaar bij het lezen van een thriller, heb je mijn onverdeelde aandacht. 'There's nothing crime fiction can't do,' deze krachtige uitspraak van de Britse thrillerschrijver Ian Rankin las ik deze week in een interview met LitHub. Hij pleit voor de manier waarop thrillerschrijvers ook hun lezers op een andere manier naar de wereld kunnen laten kijken, vaak ondersteund door het vraagstuk waar de grens tussen goed en kwaad ligt. Met dit gegeven ga ik aan de slag met de voorbereiding voor de nieuwe editie van de Thriller Tiendaagse, waarover je aanstaande donderdag meer leest op Hebban.
Schrijvers, pas op dat de werkelijkheid jullie niet inhaalt tijdens het schrijven van een nieuw plot. Voordat jullie het weten, staat het de volgende dag in de krant.
Soraya leest…
In het Nederlandse boekenvak is er weer een sterke piek van True Crime zichtbaar. ‘Het is zakelijk, niet persoonlijk,’ zoals de veelgehoorde leus in het milieu is en misdaad loont zo blijkt wel na een blik op de Bestseller 60. Met de liquidatiestroom in het criminele circuit en de Nederlandse drugshandel die zich steeds verder wortelt in andere Europese landen, verwacht ik dit jaar nog meer verrassende titels op dit gebied. Deze keer kies ik er voor om me niet te verdiepen in hedendaagse misdaad, maar ga ik terug in de tijd.
In Een zaak van liefde geschreven door Lisa Appignanesi schetst de auteur een beeld van de belle époque, een tijd waarin de pers op niet eerder vertoonde wijze het publiek liet meegenieten van alle intrige in de rechtszaal. Scandaleuze intriges, woeste jaloezie en verboden verlangens, voer genoeg voor journalisten om een onthutsend verslag te maken. Ik verdiep me deze week nog in een aantal zaken waaruit blijkt dat vrouwen genadeloze moordenaars zijn, zoals een oude vrijster uit Brighton die bonbons met strychnine injecteerde. Maar partnermoord blijft tijdloos, zo leren de kranten ons vandaag de dag.
