Blogpost:
Marvin O.
Boekenpraat - 1793 van Niklas Natt Och Dag
Marvin is hebbanrecensent voor literatuur en SF&F. Joke is lid van de Hebban Jeugdliteratuurclub en ook van Heel Hebban Kookt en Bakt. Toevallig zijn ze ook nog eens gehuwd. Het mag dan ook niet verwonderen dat er in “casa Joke en Marvin” veel, heel veel over boeken wordt gepraat. In december lazen ze echter pas voor het eerst echt samen een boek. De boekenpraat die daaruit voortvloeide, is hier te lezen en smaakte naar meer. Uit de suggesties voor een vervolg, kozen ze 1793 van Niklas Natt Och Dag.
In de zomer van 1793 wordt in Stockholm een lijk in het water gevonden. Tuchtwachter Mickel Cardell haalt het uit het water en ontdekt dat het gruwelijk verminkt is. De vier ledematen zijn verwijderd, en ook de ogen en de tong van het slachtoffer ontbreken. Cecil Winge krijgt de opdracht te achterhalen wie de ongelukkige is, en wie deze moord op zijn geweten heeft. Winge is getroffen door tering en heeft niet lang meer te leven. Hij is vastberaden deze zaak nog op te lossen voor hij sterft. In Mickel Cardell vindt hij een bondgenoot.
Samen lezen is niet altijd makkelijk te organiseren
Vorige keer hadden we één exemplaar van ons samenleesboek, maar samen lezen is dan lastig. Als de ene leest, kan de andere niet lezen. We wilden het deze keer beter doen en een tweede exemplaar in de bibliotheek halen om zo echt samen te lezen. Maar Murphy speelde ons ook dit keer parten, want net nu was het boek daar niet beschikbaar. Omdat we niet wilden wachten, bedachten we een ander plan de campagne. Joke deelde ons ene exemplaar op in zeven ongeveer even lange delen. Op het einde van elk deel, wachtten we op elkaar en praatten we over wat we toe nu toe gelezen hadden. Pas daarna werd verdergelezen. Zo liep de ene in ieder geval nooit te veel uit op de andere. Dit leverde zes korte praatmomenten op tijdens het lezen, en nog een lang achteraf.
Het eerste praatmoment
Na de eerste zestig bladzijden houden we een eerste praatmoment. Er valt nog niet zoveel over het boek te vertellen. Joke dacht dat het een historische roman ging zijn, maar denkt nu dat het een misdaadverhaal is dat zich afspeelt in een historische context, namelijk deze van het Stockholm van 1793. Maar dat is niet erg, thrillers leest ze immers ook graag. Marvin meende al ergens te hebben gelezen dat het een thriller was en ziet in de cover de ledematen van het lijk dat aan het begin van het verhaal uit het water wordt gehaald en dat de vier ledematen mist.
Om te gokken op wie de dader is, is het nog te vroeg. De beide speurders zijn nog maar net aan de lezer voorgesteld. Een vermoedelijke dader is waarschijnlijk zelfs nog niet in het vizier gekomen. Tenzij de schrijver ons nu al op het verkeerde been zet natuurlijk.
Over de vreemde dialoogstijl, vinden we allebei wel al wat. Meer nog, dat is zowat het eerste waar we allebei – nagenoeg gelijktijdig – over beginnen.
Joke: Vreemd hoe de schrijver personages die met elkaar praten, laat praten alsof iemand anders het over hen heeft. In plaats van ‘jij’ of ‘u’ wordt de naam van het andere personage gebruikt. Het is zoals ik tegen jou zou praten en zou zeggen: “Heeft Marvin enig idee waarom dat zo is?”
Marvin: Ja, vreemd hé. Het lijkt wel of er tegen een peuter gesproken wordt. Jammer dat we geen van beiden Zweeds kennen. Zou het gebruikelijk zijn in het Zweeds misschien? Ik kwam het alleszins nooit eerder tegen in vertaalde Scandinavische lectuur.
Joke: Passen vertalers die stijl doorgaans misschien aan omdat dit bij ons geen gangbare manier van praten is, of is het alleen Natt Och Dag die deze stijl hanteert? Aangenaam leest het niet, vind ik.
Marvin: Op Hebban zitten wel enkele lezers die in het Zweeds lezen. Laat ons hopen dat iemand daar iets over kan zeggen.
Het tweede praatmoment
Marvin: Ik heb soms wel wat last met de vertaling. Soms was een noot van de vertaler op zijn plaats geweest.
Joke: Zoals?
Marvin: [citeert uit pagina’s 81-82]
“Zoals gewoonlijk houdt hij zijn adem in als hij Flugmötet naast Kornhamnen passeert. Röda Slussen staat open om een klein vaartuig uit Mälaren door te laten. De nieuwe ophaalbrug aan de Saltsjözijde, in de volksmond al Blå Slussen gedoopt, is nog maar een paar weken in gebruik en wordt met enig wantrouwen bekeken.”
Toevallig lees ik momenteel ook een boek van de Chinese sciencefictionschrijver Cixin Liu, in de Engelse vertaling. De vertaler voegt regelmatig een voetnoot toe om een woordspeling of een bijzonder woord nader te verklaren, omdat men anders zonder kennis van het Chinees of de Chinese cultuur dingen mist. In het genoemde fragment hier wordt Röda Slussen al snel Blå Slussen gedoopt, maar wat daar bijzonder aan is … geen idee. Ik ben op internet gegaan om Röda, Blå en Slussen op te zoeken, maar dat heeft mij toch niet verder geholpen om te begrijpen waarom die naamsverandering nu van betekenis is. Ik vind het een minpunt dat de vertaler dat niet heeft opgevangen. Een vertaling heeft weinig zin als je de originele taal machtig moet zijn om alles te begrijpen.
Joke: Op die manier. Ik heb mij daar niet aan gestoord. Ik vond dat niet belangrijk voor het verhaal. Ik ben gewoon over de ophaalbrug heen gelopen en heb verdergelezen.
Marvin: LoL. Ik stond duidelijk voor een open brug dan.
Het einde van het tweede praatmoment, valt samen met het einde van het eerste deel in het boek. Het grootste deel van het mysterie is dan al weggegeven, merkt Joke op, en dat is gebeurd zonder dat de beide speurders veel hebben moeten doen om uit te vissen hoe de vork aan de steel zit. We zijn benieuwd hoe de schrijver nu verder zal gaan, al zien we dat het tweede deel zich vroeger in de tijd afspeelt. De tijdsaanduiding is immers onderdeel van de titel van elke deel. Vermoedelijk krijgen we nu te lezen waarom het slachtoffer precies slachtoffer geworden is, denken we. Een idee dat ons wel aanspreekt.
Uit de praatmomenten nadien haalden we vooral veel bevestiging van wat we eerder al zeiden. De eerder aangehaalde dialoogstijl van de schrijver blijft ons storen, maar nieuwe dingen om lang over te praten ontdekken we niet in het boek. Praatmomenten drie tot en met zes zijn dan ook vrij kort. Inhoudelijk blijven we wel geboeid maar het heeft geen zin onszelf te gaan herhalen. We lezen liever eerst nog even verder.
Het zevende en laatste praatmoment
We lezen beiden het laatste deel meteen na elkaar uit. Ieder heeft hiervoor nog zo’n zestig bladzijden te lezen, maar het boek leest vlot en bevat best veel dialogen die maken dat dat voor geen van ons een vol uur tijd vergt. Al snel zitten we tegenover elkaar voor een laatste analyse.
Marvin: Nu het boek uit is, kunnen we opnieuw onze verwachting bekijken over het soort boek. Het wordt geadverteerd als een historische thriller. Vind jij nu dat je een thriller gelezen hebt?
Joke: Een detective past hier beter. Sherlock Holmes in Zweden. Er is een lijk in het begin en daarna wordt er gemoedelijk gespeurd naar de dader.
Marvin: Ja, Sherlock Holmes is wel een goede vergelijking. De sfeerbeleving deed mij ook erg aan boeken zoals Oliver Twist denken.
Joke: Of Les Miserables!
Marvin: Veel somberheid, onderdrukking en misbruik van de arme onderlaag van de bevolking, weinig hoop op beterschap.
Joke: Het was in feite wel een heel somber boek hé? Niemand lijkt ongeschonden uit het boek te komen. En Stockholm was in die periode niet op zijn best. Vuil, donker, gevaarlijk.
Marvin: Ik vind het vooral een historische roman. Een boek is voor mij niet zomaar een thriller van zodra er een lijk in voorkomt. Gezellig ouderwets speuren, daar is toch niets mis mee? Bovendien wordt in delen twee en drie (van de vier) helemaal niet gespeurd.
Joke: Dat zijn eigenlijk twee heel andere delen met een heel eigen verhaal …
Marvin: … waarvan je niet weet wat ze met elkaar te maken hebben. Daarvoor heb je het vierde deel dan weer nodig.
Joke: De indeling van het boek, met eerst drie delen die ieder een afzonderlijk verhaal lijken te bevatten, zit wel vernuftig in elkaar. Maar ik had in het laatste deel soms wel last om de personages in het juiste deel te plaatsen.
Marvin: Ik ook. Ik ben meermaals gaan terugbladeren omdat ik niet meer zeker wist wie een bepaald personage was als dat in deel vier plots opnieuw op de proppen kwam.
Marvin: Veel van dit boek is waargebeurd. Persoonlijk vond ik het deel dat zich in het spinhuis afspeelt, het boeiendste. En jij?
Joke: Dat vond ik ook een mooi en boeiend stuk. Was je eigenlijk tevreden met het einde?
Marvin: Er zijn meerdere eindes. Alle belangrijke personages hebben hun eigen bijzondere einde. Maar wat ik las voor elke personage, lag wel in de lijn der verwachtingen dus ik heb er wel vrede mee ja.
Joke: Ik denk dat Cardell en Anna Stina gaan trouwen.
Marvin: Daar staat helemaal niets over in het boek?!
Joke: (Grinnikt) Ik lees dat tussen de lijnen.
Marvin: Jij leest veel romantischer dan ik. Ik lees een historisch boek anders. De historische achtergrond moet correct zijn. Alles wat ik lees, moet kloppen met wat ik over die periode weet. Maar je opmerking doet me vermoeden dat je een vervolg misschien wel zou zien zitten?
Joke: Toch niet. Ik vind wel dat het boek af is. Ik vind niet dat met deze personages in de hoofdrol nog meer verteld moet worden.
Marvin: Dat vond ik zelf ook wel. Hij hoeft voor mij geen “1794” te schrijven. En een ander boek van Natt Och Dag, zou je dat zien zitten?
Joke: Ik wil nog wel iets van hem lezen ja. Maar geen vervolg op 1793. Iets anders.
Marvin: Ik vind dat de schrijver potentieel heeft, maar ik denk wel dat hij veel hulp gehad heeft. Uit het nawoord blijkt al dat Fredrik Backman een goede vriend van hem is die hem erg geholpen heeft met zijn teksten, en dat Backman zelfs de publicatiekost uit eigen zak wou voorschieten, waaruit je kan afleiden dat het vinden van een uitgever niet vanzelfsprekend was. Ik denk dat Natt Och Dag vooral een goede speurder is. Hij heeft zijn research heel goed gedaan, want veel van wat hij schrijft, is waargebeurd. Hij heeft zich goed geïnformeerd, maar als de mensen die hem omringen, hem helpen om zijn boek beter te maken, dan heb ik daar geen problemen mee. Als hij nog een keer een soortgelijk boek uitbrengt, ben ik alvast geïnteresseerd.
Marvin: Wat is je algemene oordeel over het boek?
Joke: Ik geef het vier sterren want ik vond het een goed boek. Alles klopte en was boeiend. Die prijs voor beste debuut van het jaar, lijkt me dan weer wat overdreven.
Marvin: Er waren misschien weinig debuten vorig jaar. :-)
Joke: Of zijn vriendschap met Fredrik Backman heeft enkele juryleden beïnvloed. Ons kent ons, zoiets.
Marvin: Ik ben het met je oordeel eens. Ik geef het ook vier sterren, wat hebbantaal is voor “goed”, maar gevoelsmatig zou ik het liever 3,5 sterren geven.
Joke: Jij hebt wel vaker moeite met de indeling van de sterren op Hebban hé?
Marvin: Ja, ik worstel er wel vaker mee. Ik vind de indeling niet intuïtief en mis de halve sterren. Maar ik probeer me zo goed mogelijk aan te passen. Ik werd met dit boek niet van mijn sokken geblazen maar vond het gewoon goed, zonder meer. En een keer lezen over de geschiedenis van Scandinavië, heeft ook wel wat. Daar lees je toch zelden over in onze taal.
De toekomst
Samenlezen bevalt ons, dus we gaan dit nog doen. Net zoals vorige keer pinnen we ons niet vast op een datum. We zien wel wanneer de tijd er rijp voor is. De tips die we al kregen als reacties op de vorige Boekenpraat, nemen we opnieuw mee voor een keuze, maar nieuwe tips zijn ook altijd welkom. Natuurlijk lezen we dan ook heel graag waarom we dat boek precies samen moeten gaan lezen.
