Blogpost:
Ferry76Visser
De smaak van aardbeien
CONQUISTADOR EN AARDBEIEN
‘De smaak van aardbeien’ verscheen in 2018 in de Futurist en werd in 2023 opgenomen in ‘De Laatste Verkenner’. Dit verhaal heeft een thematische relatie met ‘Conquistador’ (2017). Voor mijn gevoel gaan beide verhalen over menselijkheid en laten ze op een integere manier zien wat datgene is wat iemand mens maakt, namelijk het kunnen genieten van een zintuiglijke ervaring. Dat kan een blikwisseling zijn met iemand of het proeven van een aardbei.Daarmee onderscheidt Johan Klein Haneveld zich van binnen mijn leeservaring van Jasper T. Scott, een Amerikaanse science fiction schrijver. Waar bij hem zijn hoofdpersonen te maken krijgen met existentiële vervreemding, blijft de mens in het werk van Klein Haneveld een constant bewustwordingsproces naar het authentieke mens zijn.
BEWUSTZIJN
Dit bewustwordingsproces laat de keuze van agent Haastra zien. Dyroc Woroc schetst een beeld van de situatie waarin de maatschappij zich bevindt. Hierdoor gaat de agent bij zichzelf te rade. En hoe een aardbei daarbij de doorslag geeft is prachtig! Als symbool voor perfecte vriendschap en kortstondig genot is deze vrucht met een lyrische precisie gekozen. Want in het verhaal geeft Woroc tussen de regels van het gesprek door Haastra namelijk op voorwaarden een zekere vrijheid waarin de agent zichzelf kan zijn. Dit geheel deed mij denken aan het sociaal kapitaal zoals dat ook in ‘Plastic vriend’ (2019) voorkomt. Door te kiezen voor vrijheid vindt er een bewustwording plaats waarin agent Haastra van een onderdeel van het systeem zich ontwikkelt naar een vrij mens.
FANTASIE EN BETROKKENHEID
‘De smaak van aardbeien’ laat ook de maatschappelijke betrokkenheid zien van Johan Klein Haneveld. In zijn werk is een grote betrokkenheid te vinden met betrekking tot maatschappelijke thema’s waaronder sociale politiek. Door tegenstellingen zoals tussen de elite en de massa op een fantasierijke manier te vergroten, te versterken en in de toekomst te plaatsen krijgen zijn verhalen voor mij een intertekstualiteit die veel voorkomt in de literatuur. Daarom reken ik het werk van Johan Klein Haneveld tot de literaire science fiction.Samen met ‘Plastic vriend’ vormt dit verhaal een intrigerend duo vanwege de maatschappelijke politiek in het beide verhaal tegenover het sociale kapitaal.
ZIJN EN NIET ZIJN
Met de thematiek van het mens worden in het achterhoofd laat het verhaal in mijn ervaring zien wat de mens is (ontologie) en wat de mens niet is (neontologie). Om te beginnen laat het verhaal zien dat de mens de mogelijkheid heeft om zelf keuzes te maken. Het dilemma waarvoor agent Haastra komt te staan is groot en hoe de smaakervaring van een aardbei van invloed is op deze keuze is poëzie te noemen. Ook laat het verhaal zien dat zorg voor de mens een belangrijk thema is, zowel zelfzorg als zorg voor anderen. Ook laat het verhaal zien wat de mens niet is, namelijk een willoos onderdeel van een macht die de wet handhaaft. Een mens is meer dan een nummer of een onderdeel van een korps. Hij heeft een eigen wil die misschien niet altijd tot uiting komt vanwege de consequenties die het kan hebben voor zijn maatschappelijke positie, maar toch is deze menselijke eigenheid in iedereen aanwezig.
CONCLUSIE
De verhalen van Johan Klein Haneveld zijn literaire science fiction. Vanwege het engagement ontstaat er in ‘De smaak van aardbeien’ een dynamische gelaagdheid. Het mensbeeld dat in het verhaal naar voren komt laat zien dat de eigenheid van de mens bestaat uit de mogelijkheid om keuzes te maken en een vrije wil. Hoe een aardbei hierbij een rol kan spelen geeft voor mij precies aan waarom ik een fan ben van het werk van Johan Klein Haneveld.
