Blogpost:
MargaBruijnis
Een dagboek heeft niet voor niets een slotje: over autobiografisch schrijven
Ik probeerde het. In onze schrijfgroep hadden we onszelf de opdracht gegeven om een verhaal te schrijven gebaseerd op een jeugdherinnering. Ik hoefde niks te fantaseren en enkel uit mijn herinneringen te putten. Herinneringen genoeg. Simpel toch? Ik liet verschillende levensfasen aan mij voorbij gaan: carnaval op de kleuterschool, vriendinnen op de basisschool, toneelspelen als puber, mijn reis naar Israël…Daar had je het al: welke herinnering was leuk genoeg of juist ingrijpend genoeg om over te schrijven? Ik begon met het eerste dat in mij op was gekomen en fabriceerde een verhaal over hoe ik bij een vriendinnetje thuis een bord aardappelsoep voorgezet kreeg en niet durfde te zeggen dat ik dat ik het niet lustte, omdat de smurrie als cement met brokken in mijn keel bleef steken. Het verhaal was wel geinig. Toch merkte een medeschrijver terecht op: “Wat wil je hiermee nu eigenlijk zeggen? En waarom dooft het als een nachtkaars uit?’
Ik gooide het over een andere boeg en schreef een verhaal over mijn eerste verliefdheid, inclusief het hartverscheurende liefdesverdriet daarna. Natuurlijk zorgde ik dat ik er zelf op een gekunstelde manier goed vanaf kwam aan het eind, want uit ellende is altijd wel een levenslesje te trekken toch? Dit verhaal kostte me heel wat gezweet achter de pc. Licht zenuwachtig liet ik het aan een paar mensen lezen. Ik kreeg te horen, dat het niet mijn beste werk was. Ik wist voldoende: dit was een eufemistische manier om te zeggen, dat het ruk was. En als klap op de vuurpijl beweerde een andere lezer, dat ze het afstandelijk vond beschreven. “Ze kon zich geen beeld vormen van de hoofdpersoon.” Afstandelijk?! Dit was het meest persoonlijke verhaal dat ik in mijn volwassenleven had geschreven en deze lezer vond het “afstandelijk”. Iets ging hier grondig mis.
Ik greep terug op mijn schrijfwetten. Dat zijn uitganspunten die ik uit boekjes en cursussen heb opgepikt en die mij helpen om een verhaal neer te zetten. Ik evalueerde mijn schrijfsels aan de hand van die wetten. Dat werkte verhelderend. Ik kwam tot de conclusie, dat mijn teksten niet goed waren omdat ik de wetten niet had gebruikt om mijn persoonlijke herinneringen op te schrijven. Net of ik last kreeg van schrijfspasme als het om mijn eigen materiaal ging.
Wat zijn mijn schrijfwetten dan?
Nummer één: Schrijf zonder schaamte. Dit is volgens mij de enige manier om de lezer echt te kunnen raken, want hij of zij merkt het direct als je je inhoudt. Bij het tweede verhaal had ik dit onvoldoende gedaan uit angst om mezelf voor schut te zetten. Ik geef het toe. Daarnaast had je natuurlijk kans dat – mocht ik het verhaal online zetten – de jongen, inmiddels man, in kwestie door iemand herkend werd. En hij had niet om een dergelijke blootstelling gevraagd. Dus had ik me zowel in positieve als negatieve zin ingehouden, want hé zo iemand heeft tegenwoordig ook een verantwoordelijke baan.
Nummer twee: Vertel een boeiend verhaal. In het verhaal van de aardappelsoep was er in het echt weinig spannends gebeurd en daarom had ik er als schrijver iets onverwachts bij moeten verzinnen. Ik had daar tijdens het schrijven wel over nagedacht, maar ik kon er toch niet zomaar iets bij bedenken? Dan deed ik de waarheid geen recht aan. Nu denk ik: Nou en? Het verhaal moet leidend zijn, niet de waarheid. We zijn niet allemaal een Dave Grohl met een rock & roll leven vol bekende artiesten. Iedereen wil weten hoe het was om met Kurt Cobain te toeren en hoe het is als sir Paul McCartney bij jou thuis komt eten! Daar hoeft de schrijver niets bij te fantaseren, want dat is uit zichzelf al fascinerend genoeg. Laten we eerlijk zijn: de meeste van onze levens zijn een stuk minder enerverend en daarmee ook een stuk minder leeswaardig. Zijn er dan geen schrijvers die boeiend over dagelijkse beslommeringen, zoals de was en boodschappen doen, kunnen schrijven? Ja zeker wel! Maar vergis je niet, dat zijn echt goede schrijvers. Neem Sylvia Witteman. Ze schrijft over herkenbare alledaagse situaties en dat doet ze zonder schaamte, met een twist en met behulp van techniek (wet 3) waardoor ik altijd om haar verhalen en columns moet lachen.
Nummer 3 (ik verklapte hem al): Gebruik schrijftechniek! Maak keuze in de structuur die je hanteert (je herinnering hoeft niet chronologisch beschreven te worden), het vertelperspectief dat je inneemt (schrijf je eigen verhaal eens vanuit de derde persoon), schrijf beeldend (herinner je de geuren of zoek ze weer op als je ze niet meer weet), gebruik humor (neem je eigen ellende niet zo serieus) en werk naar een plot of twist toe. Er zijn schrijvers die met hun schrijfstijl het persoonlijke zo intiem weten te beschrijven dat ze het persoonlijke universeel maken. Dit doet bijvoorbeeld Manon Uphoff die in ‘Vliegen is als vallen’ over incest schrijft op een bijna poëtische manier. Het is akelig en mooi tegelijk.
Ik kwam er achter dat ik het lastig vind om met mijn eigen herinneringen als schrijfmateriaal te spelen, zoals je als schrijver behoort te spelen met je stijl, personages en plot, omdat de herinneringen uit beide verhalen te na stonden. Misschien is het mijn persoonlijke tekortkoming. Toch zie ik dat het voor meer startende schrijvers geldt.
Techniek en zonder schaamte schrijven, bleken de belangrijkste instrumenten te zijn om mijn “eerste liefde verhaal” te verbeteren. Tien keer heb ik herschreven en pas toen voelde ik de ruimte om het los van mijzelf te zien en ermee te experimenteren. Nog steeds vraag ik mij af of het voor een ander de moeite waard is om te lezen of dat het alsnog een aanstellerig stuk is geworden. Als dat laatste na herlezing zo blijkt te zijn, laat ik het lekker in het documentenmapje op mij pc staan, want een dagboek heeft niet voor niets een slotje.
Lees verder op mijn site
