Blogpost:
Ferry76Visser
Ongeluk
WERELDOPBOUW
Er zit een associatief spanningsveld in de wereldopbouw van ‘Ongeluk’. Aan de ene kant komt er zeer specifieke en geavanceerde futuristische techniek in het verhaal voor en aan de andere kant doet het leven waar de wetenschappers op stuiten denken aan de prehistorische zeeën waarin de eerste levensvormen zich ontwikkelden. Zo worden in de wereldopbouw het verleden en de toekomst samengebracht op een originele wijze. De ironie in het verhaal komt op verschillende manieren terug.
BEWUSTZIJN
Volgens Henri Bergson is bewustzijn vooruitlopen op de toekomst en herinneren. Daarmee wordt de wereldopbouw een basis voor een belangrijk onderwerp van het verhaal, namelijk bewustzijn. Tarlan maakt van beide personages een intrigerende ontwikkeling door. De ik-verteller krijgt hierdoor een ommekeer in zijn denken. Volgens mij zit het verschil in de houding die beide personages laten zien in het onderzoek. Tarlan is iemand die openstaat voor het mogelijke en zich verwondert over de wereld. Door zijn benadering laat hij zien dat er in iets dat beschouwt wordt als primitief een hoge mate van ontwikkeling aanwezig is. Zo laat hij zien dat de vorm van dat wat is er weinig toe doet.
LEVEN
Dit verhaal laat op een integere manier zien hoe groots het leven is. Er zijn mogelijkheden om het verhaal te interpreteren vanuit het élan vital van Henri Bergson en de levensfilosofie van Georg Simmel. Vanuit het gedachtegoed van Bergson is het leven een grote vitale kracht die in botsing komt met de materie en uiteindelijk leert hoe ze deze moet gebruiken. Bij Simmel is er een strijd tussen het leven en de manifestatie (vorm) van het leven. Er is spanningsveld tussen de grenzeloze continuïteit van het leven enerzijds en het begrensde ik anderzijds. Met deze kernpunten uit de filosofie van deze twee levensfilosofen in het achterhoofd leest ‘Ongeluk’ van Johan Klein Haneveld als literatuur.
GELIJKWAARDIGHEID
Er is nog een raakvlak met de filosofie van Henri Bergson. In zijn essay over het mogelijke en werkelijke geeft hij aan dat de veronderstelling dat er in leegte minder zit dan volte een illusie is. Beide begrippen bevatten intellectuele inhoud en het kan zelfs zo zijn dat leegte meer inhoud heeft. ‘Ongeluk’ is voor mij een literaire illustratie van deze gedachte als het gaat om primitieve en geavanceerde levensvormen. Het ‘primitieve’ geeft aan dat er meerdere mogelijkheden van levensvormen zijn. Het is aan de menselijke geest om daar (on)bewust mee te spelen.
CONCLUSIE
‘Ongeluk’ van Johan Klein Haneveld is literatuur. De gelaagdheid in het verhaal kan vanuit verschillende levensfilosofieën geïnterpreteerd worden. Voor mij laat het verhaal zien dat alles met elkaar verbonden is en dat het belangrijk is om vanuit verwondering open te staan voor de verbondenheid van alles wat leeft.
