Blogpost:
Vuurvogeltje
We moeten over Anne Steenhoff praten
Ren, ren voor je leerkracht!
Ik weet nog dat ik midden jaren 90 in de plaatselijke bibliotheek stond, met een stapeltje strips in mijn hand, en onze leerkracht van groep 8 op me kwam afgestormd. Ik kreeg mijn CITO-score een beetje vroeger dan de meesten. "550, weet je wel wat dat betekent?!" en in diezelfde adem: "Je zou die strips niet moeten lezen." Ik voelde me verschrikkelijk, want het was weer niet goed genoeg. Ik was niet goed genoeg.
Jaren later begreep ik het perspectief van die leerkracht. Er zijn leerlingen waar je mee kunt pronken, en leerlingen waarmee je dat niet kunt. Als je een kind als voorbeeld wilt rondparaderen in de media, wil je niet dat er een 'smet' als luchtig leesvoer te spotten is. Dat is niet goed voor je imago; voor het idee dat je wilt verkopen.
Bovendien is een kind alleen interessant als het op een of andere manier afwijkt. Over de slechte afwijkingen schrijf je humoristische columns, met de goede kun je jezelf van de beste kant laten zien in interviews en praatprogramma's. Een slechte afwijking die omslaat naar een goede, dat is de jackpot. Alleen, het nieuwe normaal wordt ook een keer het normale normaal, dus als je interessant wilt blijven, moeten die kinderen blijven afwijken. Ze lopen een beetje voor? Mooi, dan moeten ze nog maar verder gaan voorlopen.
Het is absurd. Als je ziet dat een kind een aardig sprintje kan trekken, verwacht je toch ook niet dat het nooit meer een ontspannende wandeling maakt? Waarom moet alles beter, beter, beter als het om lezen gaat? Waarom mogen kinderen in hun vrije tijd niet lezen voor ontspanning? Waarom moet er altijd weer een azijnpisser het raampje van zijn of haar ivoren toren openen en over onschuldig plezier heen zeiken?
Jeugd is een zonde
Steenhoff noemt veel van haar 'niet goed genoeg' en '(voorlopig) goed genoeg' boeken bij titel en auteur. Weet je wat daar aan opvalt? De boeken zie zijn geschreven voor leeftijd groep 6-8 en geliefd zijn bij kinderen van die leeftijd, belanden in de vuilniszak. Oudere boeken en boeken voor oudere tieners, belanden op de lijst van aanraders.
Dit is niet anders dan wat in de jaren 80 en 90 ook gebeurde. Een van de door leerkrachten verguisde series van toen was Kippenvel, van R.L. Stine. Ook het hele Griezelgenootschap werd met een schuin oog bekeken. Kinderen wisten die boeken zelf te vinden, dus daar was voor leraren geen eer meer te behalen, dus het was niet goed genoeg. Die hadden liever dat we iets lazen uit hun, uiteraard superieure, kindertijd.
Bovendien waren dit vaak B-boeken in de bieb. Als de kinderen zelf al B-boeken lazen, waarom gingen ze dan geen C-boeken lezen? En als ze al C-boeken lazen, waarom geen boeken voor volwassenen? Iemand die een beetje in de kinderboeken zit, ziet waar het misgaat: A, B en C zijn geen indelingen naar niveau, maar naar leeftijd. B-boeken zijn voor kinderen van 9 tot 12 jaar, C-boeken zijn voor tieners van 13 tot 15 jaar.
Het taalgebruik in een B-boek is niet per definitie eenvoudiger dan dat van een C-boek, het gaat echt om de inhoud. In C-boeken zijn de personages vaak tieners met tienerproblemen. Ook is er meer ruimte voor heftige onderwerpen, zoals eetstoornissen en zelfmoord, en worden deze besproken op een manier die voor tieners geschikt is. Er zijn kinderen in groep 8 die hier al aan toe zijn, maar dat heeft niets te maken met leesvaardigheid.
Wie de tiplijstjes achterin 'Een lui letterland' leest, komt al snel een paar opmerkelijke auteurs en titels tegen. Allereerst valt op: veel boeken voor (net iets) oudere tieners, regelmatig van bedenkelijke kwaliteit en/of geschiktheid. Twilight, De hongerspelen, Pizza maffia [sic]. Mel Wallis de Vries staat in het korte lijstje van getipte auteurs. Voor wie haar niet kent: ze schrijft thrillers voor tieners en is populair onder tienermeisjes. In schoolbibliotheken voor de onderbouw middelbaar heeft ze praktisch haar eigen schap en wordt leerlingen gevraagd of het hen niet leuk lijkt om ook eens een ándere auteur te lezen.
Ook opvallend op de lijst: Kippenvel. Kennelijk opeens wel goed genoeg. Ik kan de reden raden: dit is geen serie die je nog in winkels ziet en in bibliotheken vallen de laatste exemplaren ondertussen uiteen, dus kinderen zullen het niet snel zelf vinden. Volwassen Millennials (hi, Steenhoff!) kennen de serie nog wel, dus aan hen de eer de kinderen van nu kennis te maken met die favoriete serie van toen. Het zijn leuke, makkelijke boeken, dus het is makkelijk scoren. Heel geschikt als je wilt pochen over hoe goed je bent in het boekentippen aan kinderen.
Valse verlosser
Steenhoff is geen verlosser, ze is een verdiener. Ja, ze maakt zeker goede punten over hoe meer leestijd, leeslievende leerkrachten, en een goede (school)bibliotheek belangrijk zijn. Ze maakt ook dezelfde fouten die meer dan twintig jaar geleden zijn gemaakt, toen met catastrofale gevolgen. En erger nog: ze oogst volop aandacht over de ruggen van kinderen. En geld, waarschijnlijk. Ik heb manga met meer tekst, en die boekjes kosten €7, geen verdomde €22,50!
