Afscheid kan bedrukkend of bevrijdend zijn, oud zeer beëindigen of verwachtingsvol iets nieuws aankondigen. Vaak hebben we niet eens door of iets het begin van een einde was of het begin van iets onverwachts. Alleen in de herinnering krijgt alles kleur en betekenis, het puzzelstuk wordt onderdeel van een geheel, een gebeurtenis, een biografie. In Kunstmatige intelligentie verraadt een wiskundige de vluchtplannen van zijn collega en beste vriend aan de Stasi. Maar de verijdelde vlucht leidt voor de vriend tot een gelukkig huwelijk, dat hem in het Westen nooit gegeven zou zijn. Was het schandelijke verraad zo bezien niet in werkelijkheid een vriendendienst? En laat het resultaat (geluk) de morele maatstaf (verraad) niet in een onverwacht ander licht zien? Net als de andere acht verhalen is ook Kunstmatige intelligentie een kleine thriller over de eeuwenoude kwesties van liefde, vriendschap en trouw, waar wij met alleen de moraal niet verder komen. In Na de opera volgen wij twee klasgenoten die elkaar in de operapauze na dertig jaar en een abrupt beëindigde vriendschap voor de eerste keer weer terugzien. Misschien kunnen wij, suggereert de vrouw, de fout van toen weer goedmaken, en blijf je vannacht bij mij? Deze onverwachte nabijheid leidt in dit meesterlijke liefdesverhaal tot een verpletterend dubbelzinnig inzicht. Net als in zijn veelgeprezen verhalenbundel Zomerleugens gaat het Schlink om de vaak onopgemerkte gebeurtenissen die een leven veranderen, verwoesten of juist vleugels geven, om gemiste kansen, een verdrongen verleden, om vertrouwen en verraad: alleen wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.
