De oorlog in de Nederlanden is een burgeroorlog waarin groepen Nederlanders tegenover elkaar staan. Daaraan liggen spanningen ten grondslag tussen de monarchie die gaandeweg evolueert naar centralisme, bureaucratisering en absolutisme. Dit conflicteert met de op privileges gebaseerde politieke orde. De roep om vrijheid van religie is de lont in het kruitvat.
Gustaaf Janssens doet al meer dan vijftig jaar onderzoek naar Alva. Het bracht hem naar archieven in zes Europese landen. Alva en de Nederlanden is geen pleidooi voor een rehabilitatie van Alva maar werpt wel een nieuw licht op zijn activiteiten als landvoogd (1567-1573) en op de beeldvorming over hem vanaf de zestiende eeuw tot vandaag