Deze laatste grote roman van Machado de Assis komt voort uit zijn voorlaatste: "Ezau en Jacob". Het "Dagboek" bevat de aantekeningen die de acteur/auteur maakte in 1888/1889, toen de slavernij in Brazilië werd afgeschaft. Is dit wonderlijke elegische boek nog wel een roman? Eigenlijk zijn Machado's personages niet meer dan een voorwendsel voor de mild-ironische bespiegelingen van de oude staatsraad Aires.
Machado de Assis schreef "Dagboek van Aires" aan het einde van zijn leven, vlak na de dood van zijn vrouw Carolina in 1904. Hij beschrijft de jonge liefde tussen de weduwe Fidelia en Tristao, en de oude liefde van het echtpaar Aguiar in, als een spiegel van zijn eigen leven met Carolina. Bovendien geeft hij de lezer een boeiende blik op het sociale leven in het Rio de Janeiro van zijn tijd. Het "Dagboek van Aires" is een mild, nostalgisch en hartverwarmend boek, geschreven in heel eenvoudig, helder proza, waarvan elke bladzijde leest als een gedicht