Tien vragen aan Literatour-auteur Jan Cleijne

Stripmaker/illustrator Jan Cleijne werkt(e) voor diverse media waaronder de Volkskrant, Rubinstein, Kluitman en de Donald Duck, en als background/concept artist voor diverse (animatie)filmproducties. In 2013 verscheen zijn eerste graphic novel Helden van de Tour, inmiddels in acht talen uitgebracht. Momenteel werkt hij een geïllustreerde encyclopedie over de toekomst van Amsterdam en zijn tweede graphic novel Eik. Cleijne vertelt graag voor elk publiek over zijn werk en creatieve processen. Hij was jarenlang docent tekenen en karakterontwerp aan het QANTM college voor gamedesign in Amsterdam en heeft veel ervaring met het verzorgen van workshops (strip)tekenen voor basis-, middelbaar- en beroepsonderwijs.

Foto: © David Meijer

Wanneer schreef jij je eerste verhaal en waar ging het over?

Helemaal zeker weten doe ik het niet, maar ik denk dat ik 8 jaar was toen ik mijn eerste verhaal schreef (en tekende): Het was een avonturenverhaal waarin een jongen met zijn kat in een soort magische wereld terecht komt waarin ze, zo wordt hen verteld door een mysterieuze stem, op zoek moeten naar een enorme diamant. Overduidelijk geïnspireerd op strips die las en tekenfilms die ik keek.

Wat is je mooiste jeugdherinnering als het om lezen gaat?

Ik las voornamelijk strips, die in ons huis in groten getale aanwezig waren. Maar de herinnering die nu in me op komt is het eerste niet-stripboek dat ik uit mezelf las: De kloof van Jan Terlouw. Ik was een jaar of elf en raakte voor het eerst echt in de ban van een boek met alleen letters. Het verhaal vond ik meeslepend, maar ik vond het vooral fascinerend dat alle beelden zich in mijn hoofd afspeelden en rijker waren dan die uit de mooist getekende strips.

Sprak je vroeger wel eens met vrienden over boeken en waarom wel of niet?

Op de basisschool sprak ik niet vaak met vrienden over boeken. Hooguit over hoe leuk de illustraties van Quentin Blake waren in de boeken van Roald Dahl. Ook over strips spraken we niet zo vaak, maar die lazen we wel samen. Een beetje op dezelfde manier als je tegenwoordig kinderen samen op hun telefoons ziet kijken, waarbij ze elkaar af en toe iets laten zien. Vanaf de middelbare school spraken we vooral met elkaar over films en videogames, niet over boeken. Althans niet vanuit oprechte interesse, alleen over welke boeken je het beste kon lezen voor je lijst.

Wanneer schrijf je het liefst?

Ik schrijf het liefst in de ochtend, wanneer mijn gedachten leeg zijn en ik alleen ben. Het heerlijke gevoel dat ik niet gestoord zal worden laat me in het schrijfproces glijden. Vervolgens glijden ook de uren voorbij ... Als twintiger schreef ik het liefste 's nachts, maar na verloop van tijd werden die voorbijglijdende uren steeds minder goed te combineren met de rest van mijn leven.

Kun je jezelf als auteur omschrijven in vijf woorden?

Hardwerkend, ongedisciplineerd, vastberaden, ongestructureerd, liefdevol.

Wat vind jij het leukste aan een schoolbezoek en het ontmoeten van jonge lezers?

Ik vind het sowieso leuk om met jonge mensen te zijn, zeker wanneer ze duidelijk door iets geïnspireerd zijn, of een bepaald doel nastreven. Ik probeer er snel achter te komen wat dat dan is en ze een veilige omgeving te bieden. Daar komen de mooiste gesprekken van. En wanneer ik dan in de positie ben om mijn ervaring met ze te kunnen delen doe ik dat erg graag. Ik vind het intrigerend dat zij nog een heel leven voor zich hebben waarvan ik inmiddels al weer een deel achter me heb liggen.

Welk advies zou je jongeren willen geven die zelf graag willen schrijven?

Het belangrijkste advies is ook het moeilijkste: begin ermee. Je doet er jezelf een groot plezier mee. En: neem een schriftje mee in het openbaar vervoer, dan kun je je opborrelende ideetjes altijd kwijt. Maar ook: wees niet te kritisch op je schrijven, zeker in het begin niet. Probeer het vooral te laten stromen. Kritisch zijn komt later wel.

Welke leestip zou je jongeren willen geven die niet graag lezen?

Pak een goede beeldroman.

Wat heeft bij jou goed geholpen als tiener om de liefde voor lezen aan te wakkeren?

Door na het zien van een goede film ook het boek waarop de film gebaseerd was te gaan lezen. Zo kwam ik er al snel achter dat een film eigenlijk een beperkte weergave was van het verhaal. Dat er in een boek veel meer ruimte is voor zijpaden en dat personages veel meer kunnen worden uitgediept. Goede voorbeelden voor mij waren The Shining en Jurassic Park. En later Harry Potter en The Lord of the Rings.

Hoe zie jij de toekomst van het boek voor jongeren?

Onzeker, maar ik heb hoop. In dit tijdsgewricht wordt er veel tijd en aandacht gestoken in de alomtegenwoordige afleiding die ons brein versnippert. Jongeren hebben juist sterke behoefte aan een goed verhaal, en aan rustige, verdiepende inzichten of gedachten. Ze willen zich kunnen identificeren, zich kunnen inleven in personages die hen kunnen helpen in die onzekere zoektocht naar zichzelf en de ander. Ze kijken series, films, spelen videogames die veel meer op verhaal leunen dan vroeger, dus ze zoeken dat verhaal ook. En ik zie steeds vaker jongeren een boek lezen. Door dat te doen creëren ze een waardevol moment voor zichzelf, zonder afleiding.