Hebban Boek van de Maand #16: 'De bijensteek' van Paul Murray
'Het staat vol met geestige observaties, smeuïge beschrijvingen en lekker scherpe, gevatte dialogen.' – Roos
Auteur Paul Murray is voor het volledige Hebban Panel een nieuwe auteur, maar Suzette is direct enthousiast. 'Ik kan er niet helemaal de vinger op leggen, maar het werk van Ierse auteurs is voor mij altijd weer een geweldige beleving.' Debbie had De bijensteek al vroeg op haar radar staan, want de oorspronkelijke Engelstalige editie werd links en rechts genomineerd voor prijzen, zoals de Booker Prize 2023. Murray, eveneens auteur van het populaire Skippy tussen de sterren, werkte ongeveer vijf jaar aan zijn nieuwste roman. De familiesaga omvat de vier perspectieven van de leden van het gezin Barnes: vader Dickie, moeder Imelda, puberdochter Cass en tienerzoon PJ. 'Vier heel onverwachte mensen om van te houden. En daar zijn ze dan toch, diep in je hart,' zegt Debbie.
Murray trekt je volledig de levens van deze personages in. 'Het boek bestaat uit vijf delen, waarbij de eerste vier delen telkens volledig vanuit het perspectief van een van de personages is geschreven. In het vijfde deel wisselen ze af op steeds hogere snelheid,' vertelt Anouk. 'Je leert de persoon die aan het woord is helemaal kennen, werkelijk alles wordt blootgelegd. Hun verleden, hoe ze naar de toekomst kijken, hoe wanhopig ze grip proberen te krijgen op het heden. Net als kinderen die ontdekken dat hun ouders ook maar mensen zijn, ervaar je Dickie en Imelda eerst als volwassenen, om vervolgens te lezen hoe hun levens hen daar hebben gebracht. Dat ze keuzes maakten op de leeftijden van Cass en PJ die hen vormden en tot op de dag van vandaag doorwerken.'
Roos is diep onder de indruk van de manier waarop de auteur zich in weet te leven in personages die in sommige gevallen mijlenver van elkaar – en hemzelf – af lijken te staan:
'Tijdens het lezen van de eerste hoofdstukken, geschreven uit het perspectief van Cass, dacht ik soms: o ja! Zo was het om een tienermeisje te zijn. Best een prestatie voor een man van vijftig. Ik vind het heel knap hoe de auteur je laat lachen om de personages, maar ze tegelijkertijd heel serieus neemt.' – Roos
'Dat is wel echt het mooiste aan De bijensteek,' is Suzette het met haar eens. 'Vanuit het perspectief van Cass snap je dat PJ een vervelend jochie is, en vanuit het perspectief van PJ snap je dat Cass een humeurige puber is. Imelda is een vaak onbegrijpelijke moeder die heel koud is en soms agressief overkomt op haar kinderen, maar zodra haar perspectief beschreven wordt, snap je haar zorgen,' vertelt ze. 'Murray heeft zijn tijd genomen om de hoofdpersonages helemaal uit te werken en een complete achtergrond te geven.' Debbie voegt daar over vader Dickie aan toe: 'Dickie, de sukkel, de onwijze sukkel, die keuzes maakt in het leven die zo slecht voor hem uitpakken. Hij probeert echt het juiste te doen, maar telkens slaat het leven hem met zijn beslissingen om de oren.'
'Deze vier mensen leven per ongeluk en zomaar een diep ongelukkig leven, omdat leven maar leven is en mensen maar mensen zijn en iedereen zijn eigen egoïstische ding doet. Een beetje geluk ligt slechts een stukje aandacht verderop, een verstandige beslissing daarginds. Maar het lukt niet.' – Debbie
De bijensteek
Paul Murray, vertaald door Dirk-Jan Arensman
Op 21 november verschenen bij Meridiaan Uitgevers
De familie Barnes zit in de problemen. Het lucratieve autobedrijf van Dickie Barnes draait niet meer, maar Dickie kijkt weg en begint met de bouw van een bunker in het bos. Zijn vrouw Imelda vindt de avances van Big Mike, een rijke veeboer, steeds aantrekkelijker. De achttienjarige Cass, die altijd de beste van haar klas is geweest, reageert op deze neergang door te besluiten elke dag dronken te worden tot ze afstudeert, terwijl de twaalfjarige PJ een plan maakt om van huis weg te lopen.
Wanneer het leven en de wereld uit elkaar vallen, rijzen de grote vragen: wanneer en waarom is de neergang begonnen? Was het de dag waarop Dickie op tienjarige leeftijd bevend voor zijn vader stond en leerde hoe hij een echte man moest worden? Of was het het auto-ongeluk twaalf maanden voor Cass' geboorte? De verwoestende bijensteek die Imelda’s trouwdag verpestte?
'Ik denk niet dat deze roman is geschreven volgens welke schrijfwet dan ook.' – Debbie
De bijensteek is zowel bijzonder tragisch als erg grappig geschreven. 'Soms neigt de toon een beetje naar vilein, maar het is te fijnzinnig om ooit echt naar die kant over te hellen,' vertelt Roos. Meesterlijk vermengt Murray de twee in een verrassend leesbare schrijfstijl, vooral als je in aanmerking neemt dat leestekens volledig ontbreken in delen van deze roman. Vanuit de perspectieven van Cass, PJ en Dickie staat een gesproken zin telkens netjes op een nieuwe regel, maar wanneer Imelda aan het woord is, missen alle punten en komma's. 'De enige manier waaraan je herkent dat er een nieuwe zin start, is omdat het met een hoofdletter begint,' zegt Suzette. 'Dat lijkt op het eerste gezicht compleet onleesbaar, maar dat is het niet.'
'Je brein vult die gaten vanzelf wel in, en juist door die gaten beland je in een soort stream of consciousness-gedachtegang. Dat voegt echt heel veel toe aan die leeservaring, want de stress en het trauma dat Imelda ervaart is hierdoor haast te proeven.' – Suzette
'Bovendien leer je het ook waarderen,' voegt Debbie daaraan toe. 'Omdat dit echt Imelda's stem is. Fascinerend.' De schrijfstijl en personages zijn in De bijensteek onlosmakelijk met elkaar verbonden. 'Murray heeft de roman volgestopt met kleine dwarsverbanden die ik er volgens mij lang niet allemaal uit heb gehaald,' vertelt Anouk. 'Zo ontmoet Cass vanuit haar perspectief de Poolse automonteur Richard, maar komt de lezer er vervolgens in PJ's gedeelte achter dat het in feite Ryszard is. Bij hem, Dickie en Imelda staat de naam wel overal correct genoemd.' Ook Suzette raadt aan om als lezer de tijd te nemen en op alle details te letten. 'Zelfs als er weinig plot in dit verhaal zit, volgt gebeurtenis na gebeurtenis elkaar op in rap tempo en voel je steeds het onheil boven je hoofd hangen.'
'Een epische tragikomedie die compleet meeslepend is, waar je om kan lachen terwijl je de verdoemenis aan voelt komen.' – Suzette
'De hele opzet van het boek is fascinerend. De manier waarop je vanuit elk perspectief een andere blik op het verhaal krijgt geworpen,' vertelt Debbie. 'Het werkt zo krachtig en het is daarmee ook een volstrekt unieke ervaring. En dan dat einde, dat je vijf keer achter elkaar leest, omdat je zeker wilt weten dat er gebeurt wat je denkt dat er gebeurt, maar dan eindig je met vijf verschillende eindes.' Werkelijk beschrijven waar dit boek over gaat, blijkt verbazend moeilijk te zijn. Dat zit zelfs al in de titel: De bijensteek. 'Je leert vrij vroeg in het verhaal waar de titel op slaat. En dan ontdek je later waar het werkelijk op slaat. Mokerslag, mensen, een mokerslag. Dan wordt de titel ineens veel symbolischer, veel groter, veel krachtiger. Wow, wat genieten.'
Over de auteur
Paul Murray (Dublin, 1975) werkte na zijn studie jarenlang als boekverkoper. Hij is de auteur van An Evening of Long Goodbyes (niet vertaald), Skippy tussen de sterren, Het doel en de leegte en De bijensteek. Zijn romans zijn zonder uitzondering lovend ontvangen en vele malen bekroond.
Auteursafbeelding: © Chris Maddaloni via Meridiaan Uitgevers
'Meer dan 800 pagina's lang, maar geen minuut verveel je je.' – Suzette
De bijensteek is maar liefst 829 bladzijden lang in de Nederlandse vertaling, die werd verzorgd door Dirk-Jan Arensman. 'Je zal bij vlagen denken: "wat ben ik aan het doen", maar lees dit boek, lees deze roman.' zegt Debbie. Anouk is het daarmee eens. 'Je vraagt je af waar je aan begint, maar ik las met gemak honderdvijftig bladzijden op een dag en dan was ik weer verbaasd om hoe ver ik was gekomen, omdat het zo moeiteloos aanvoelde. Ik had geen enkele behoefte om iets anders tussendoor te lezen, ik wilde alleen maar dieper en dieper en dieper in de levens van deze vier mensen duiken. Ik zou nóg wel door willen lezen.' Suzette voegt daar nog aan toe: 'Ik waardeer het heel erg dat Murray speelt met vorm en schrijfstijl. Je wordt uitgedaagd, maar het verhaal is in alle opzichten te volgen, onder andere door het relatief makkelijke taalgebruik.'
'Het verbaast me niks dat De bijensteek de shortlist van de Booker Prize 2023 heeft gehaald. Het is een boek dat nog lang blijft nazinderen – scherp, gedetailleerd, alsof je wordt onttrokken aan de echte wereld en onderdeel bent van de familie Barnes.' – Suzette
'De roman zoomt in op het kleine, alledaagse leed van "normale" personages,' zegt Roos. 'Tegelijkertijd worden via hun belevingswereld ook de contouren van veel grotere wereldcrises zichtbaar: de klimaatcrisis, sociale ongelijkheid. De roman maakt mooi zichtbaar op welke concrete manieren deze de levens van de personages beïnvloeden, en op wat voor verschillende manieren zij zich ertoe verhouden.' Er zitten veel thema's verweven in De bijensteek, zo wordt er ook nietsontziend gekeken naar rouw en familiedynamiek. 'Dickie stapt in de voetsporen van zijn overleden broer Frank en vooral vanuit zijn perspectief begin je te beseffen hoe families mythes creëren, rondom gezinsleden en gebeurtenissen, die onderdeel worden van het familieverhaal,' vertelt Anouk. 'Uiteindelijk maakt het niet meer uit of het echt waar is of niet, iedereen schikt zich ernaar.'
'In deze roman liggen de thema's er niet heel dik op. Je mag er als lezer best even over nadenken, ze worden je niet met de hand gevoerd. Alcoholisme, verborgen homoseksualiteit, catfishen, groomen, misbruik en geldproblemen zijn thema's, maar in feite is er veel meer. Tussen de regels door speelt klimaatverandering een rol. Zo laat Murray ineens een nevenpersonage bladzijden lang aan het woord in een speech over je eigen ecologische voetstap,' legt Debbie uit. 'Heel interessante keuzes die je zelf aan elkaar mag vlechten of waar je zelf uit mag destilleren wat de auteur bedoelt en wat je er zelf van vindt. De auteur reikt je niets aan, behalve de trieste levens van een uit elkaar vallend gezin.' En dat maakt het einde ook zo passend, vindt Anouk. 'Normaal gesproken is het niets voor mij, maar het past zo perfect bij de rest van De bijensteek dat zelfs ik het echt niet anders wil hebben.'
'De disfunctionele familie is geen nieuw thema, maar Murray maakt het verfrissend. Alle familieleden zijn helemaal met zichzelf bezig, waardoor ze elkaar pijn doen. Murray weet deze familiesaga met humor te brengen, maar laat je ook de tragedie van het alles voelen, wat uiteindelijk resulteert in een emotionele achtbaan.' – Suzette
De Hebban Boek van de Maand Leesclub
Elke maand wordt er een Hebban Leesclub georganiseerd met het gekozen Boek van de Maand. Lijkt het je leuk om over dit boek te praten met andere gepassioneerde Hebban-lezers? Schrijf je dan snel in voor de Hebban Leesclub. We verloten 10 leesexemplaren onder gemotiveerde lezers voor een groepsbespreking van dit boek op Hebban. Je kunt je inschrijven tot en met 7 november.
Wil je liever met je eigen leesclub aan de slag? Elke maand vind je op Hebban een speciaal ontworpen discussieset met vragen die zijn toegespitst op het gekozen Hebban Boek van de Maand.
Lees mee met de Hebban App challenge
Elke maand verrassen we je met een nieuw Hebban Boek van de Maand. Een boek dat volgens ons extra aandacht verdient, dat je buiten je comfortzone laat stappen en je leesleven verrijkt. Ga ook de uitdaging aan en lees mee in de Hebban App! We nodigen je met veel plezier uit voor de Hebban Boek van de Maand Challenge met De bijensteek.
In de loop van de ochtend vind je hier de challengecode om je aan te melden in de Hebban App.
Meld je aan met challengecode CSIFF.
Dit artikel is geschreven door:
_w550_h450_bg.jpg)
